فرزانه ساسان پور - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، هیئت علمی دانشگاه خوارزمی
یاسر حیدری - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی

یکی از مسائل برنامه ریزی شهری با توجه به رشد جمعیت و کمبود امکانات زیربنایی، تعیین جهات مناسب گسترش فیزیکی شهر برای جواب گویی به نیازهای آینده است. از آنجایی که گسترش شهر مستلزم به کارگیری اراضی فراوان برای ساخت و ساز است؛ این فرایند سبب بروز پدیده ی خزش شهری و کاهش سطح کاربری های دیگر به خصوص زمین های کشاورزی و گسترش شهرها در نواحی روستایی و در ن هایت رشد بی قواره شهری می شود. بنابراین در این مقاله تلاش می گردد این مسئله در شهر هرات م ورد بررسی قرار گیرد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی می باشد. تحلیل داده ها، با استفاده از مدل های آنتروپی شانون و هلدرن در سالهای 1365-1388 به بررسی وضعیت گسترش شهر پرداخته شده است. نتایج حاصل از مدل آنتروپی شانون نشانگر این است که در سالهای 1365 شهر شروع به خزش به روستاها و زمین های کشاورزی اطراف و روستاهای اطراف هم شروع به خزش به سمت شهر را دارا بوده اند که دلایل آن را رشد سریع ساخت و ساز درخارج از قلعه ها در سالهای قبل از 1360 و بازسازی و نوسازی ساختمان های سیل زده در سالهای 1360-1375 را ناشی می شود اما در سال 1388 به علت اجرای طرح مسکن مهر و خارج نمودن شهر از ساختار خطی و ایجاد شهر چند هسته ای عموماً شهر دارای خزش کمتری گردیده است ولی این گسترش هم به صورت پراکنده و غیر متراکم بوده است؛ که شهر به جهات جنوب و جنوب غرب هدایت شده است. از سویی تحلیل هلدرن نشانگر ایناست که 63 درصد از رشد شهر در سالهای 1365-1388 را رشد واقعی (جمعیت) و 37 درصد از رشد مربوط به گسترش افقی و اسپرال شهر بوده است.

اسپرال، خزش شهر، هرات، هلدرن، آنتروپی