لیلا محبی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات آذربایجان شرقی
الهام کاظمی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات آذربایجان شرقی

در همه کتابهای آسمانی و آئین های کهن نور ماده هستی و پاکی و الویت است. این خاصیت که نور به صورت مستقل در هستی ظهور می کند و واسطه ای است برای دیدن و درک کردن پدیده های اطراف با مفاهیم عینی و ا نتظاعی، نور را به ساجده ای در فضا تبدیل کرده است. برای مثال فضاهایی که با نور ضعیف مذین شده اند می توانند نوعی حالت خلسه در انسان ایجاد کنند. از این رو در بسیاری از آرامگاه ها و یا بناهای مذبی می توانیم شاهد تابش شعاع خفیف تر به درون فضای تاریک داخلی باشیم. در بناهای مذهبی ن ور به عنوان عنصری بارز و مستقل از سایر عناصر و مفاهیم به کار رفته در ساختمان به کار گرفته می شود. به گونه ای که شعاع های آن به طور واضح در داخل کالبد مادی و تاریک حجم قابل مشاهده است. فضاهای عمیق تاریک کلیساهای قرون وسطی و یا مساجد اسلامی که از عنصر نور مذین شده اند به خوبی نشان دهنده انتقال یک حس روحانی و معنوی می باشند، انسان در چنین فضاهایی که با نوری ضعیف روشن می شوند، با مشاهده سایه های مبهم از اشیاء و احجام در ذهن خود به کامل کردن تصاویر پرداخته و با این عمل به نوعی خلسه فرو می رود که نتیجه آن، یک حس نزدیکی به منبع وجود هستی در درونش بیدار می شود. تحقیق حاضر با تکیه بر روش های توصیفی- تحلیلی انجام شده و به بررسی نور در معماری سنتی و اسلامی می پردازد. این مقاله در پی آن است که اهمیت نور در فضاهی سنتی و اسلامی را با بررسی یک نمونه موردی داخلی مسجد شیخ لطف الله در اصفهان و یک نمونه موردی خارجی مسجد ایاصوفیه در استانبول به نمایش بگذارد. نتایج بدست آمده نشان می دهد که جایگاه سمبلیک و ارزش محتوایی نور به مراتب بیشتر است، حتی برخی محققان این رویکرد نمادین و پرداختن معنوی هنرمند به نور را در سطح بالاترین مراتب سلوک معنوی قرار می دهند پس نور در تجلی خود در معماری سنتی و اسلامی همچون نمادی از وجود و عقل الهی می باشد. یعنی ساطع از عالم بالاست که اکسیر معرفت، قدرت و فضیلت می باشد، بنابراین، نور، خود معرف نوعی از معماری است که هویت معماری سنتی و اسلامی را احیا می کند.

نور، نور در معماری، معماری سنتی و اسلامی، مسجد شیخ لطف الله، مسجد ایاصوفیه