نسرین بهمنش - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، دبیرآموزش و پرورش شهرستان بابل
همت اله پیردشتی - دانشیار گروه زراعت و اصلا حنباتات، پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری.
یاسر یعقوبیان - دانشجوی دکتری زراعت، دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان

به منظور بررسی اثر قارچ تریکودرما (Trichoderma virens) به همراه باکتریهای آزوسپریلیوم Azospirillum brasilense و ازتوباکتر (Azotobacter chroococcum) بر جوانه زنی و رشد گیاهچه ی گیاه دارویی رازیانه (Foeniculum vulgare) تحت تنش عنصر مس آزمایشی در سال 1391 به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایشی شامل چهار سطح تیمار بیولوژیک (شاهد، قارچ تریکودرما، آزوسپریلیوم+ ازتوباکتر و تلفیق تریکودرما+ آزوسپریلیوم+ ازتوباکتر) و چهار سطح نیترات مس (صفر، 40, 80 و 120 میلی گرم در لیتر) بود. براساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس نیترات مس بر تمامی صفات مورد اندازهگیری (وزن تر و خشک ریشهچه، ساقهچه و گیاهچه، طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه، درصد گیاهچههای نرمال و سرعت جوانه زنی) بجز درصد جوانهزنی اثر معنیداری داشت و تمامی صفات با افزایش غلظت عنصر سنگین مس کاهش نشان دادند که بیشترین کاهش مربوط به طول ریشهچه بود که در سطح 120 نیترات مس نسبت به سطح صفر آن 93/77 درصد کاهش یافت. وزن خشک ریشهچه در تیمار با آزوسپریلیوم+ازتوباکتر نسبت به تیمار شاهد و تریکودرما را به طورمعنیداری بهبود بخشید. همچنین تیمار تریکودرما سرعت جوانهزنی و تیمار با تلفیق تریکودرما و باکتری درصد جوانه زنی را به ترتیب 12 و 14 درصد نسبت به شاهد کاهش دادند. اثر متقابل نیترات مس و تیمار بیولوژیکی بر طول ریشهچه معنیدار 0/01 > p بود. به طوری که در سطح صفر نیترات مس تیمار بذور با آزوسپریلیوم+ازتوباکتر حدود 25 درصد طول ریشهچه را نسبت به شاهد کاهش داد اما استفاده از تریکودرما+ آزوسپریلیوم+ ازتوباکتر این صفت را نسبت به شاهد حدود 18 درصد افزایش داد.

باکتری محرک رشد، تریکودرما، برنج، عنصر مس