پیمان کریمی سلطانی - دانشجوی دکتری ژئومورفولوژی دانشگاه رازی کرمانشاه

اگرچه نیروگاه های برق آبی جزء منابع انرژی پاک محسوب می شوند ولی از آن جا که اغلب این نیروگاه ها سبب تغییر در اکوسیستم منطقه و به هم خوردن تعادل اکولوژیکی می گردند، لذا جهت اطمینان پذیری از حفظ محیط زیست و رعایت اهداف توسعه پایدار، شناسایی اثرات و ارزیابی زیست محیطی نیروگاه برق آبی ضروری به نظر می رسد. در این مقاله مروری به بررسی اثرات و پیامدهای زیست محیطی نیروگاه های برق آبی احداث شده بر روی رودخانه ها و یا تجمع آب در پشت سدها که با هدف تولید برق آبی احداث شده اند، پرداخته می شود. به طور کلی یکی از بارزترین مشکلات مدیریت نیروگاه، کاهش اثرات ناشی از فعالیت نیروگاه بر محیط اطراف آن است. با توجه به توان خودپالایی طبیعت بسیاری از این تاثیرات خودبخود برطرف می شوند. ولی تاثیراتی نیز وجود دارد که ضمن اثرات مخرب و نابودکننده بر روی طبیعت اطراف، موجب آسیب رساندن به محیط زیست و در نهایت به خطر افتادن سلامت انسان ها می شوند. مشکلات زیست محیطی ناشی از احداث نیروگاه های برق آب و تاثیرات آن بر محیط فیزیکی، زیست بوم و محیط اجتماعی بر اساس حجم و ابعاد سد و تعداد توربین های آبی و همچنین نحوه مدیریت آنها تغییر می کند. در مجموع پیامدهای زیست محیطی بهره برداری از نیروگاه های برق آبی را می توان به تاثیرات منفی بر هیدرولوژی رودخانه ها و آبهای سطحی ، افزایش لرزه خیزی منطقه، تخریب وسیع جنگل ها و پوشش گیاهی، تاثیر وسیع بر اکولوژی منطقه و حیات وحش و به ویژه آسیب ها و صدمات فراوان به ماهی ها، تغییر وسیع کاربری اراضی به ویژه هنگام احداث سدها، به هم خوردن تعادل طبیعی فرسایش و رسوبزایی در حوزه ها و زیرحوزه ها و تغییر در کیفیت آبهای سطحی منطقه دسته بندی نمود. یکی از اثرات منفی احداث نیروگاه های برق آبی و به ویژه حرکت توریبن ها صدمات وسیع به ماهی ها و مختل نمودن فرآیند تولید مثل آنها می باشد. با احداث سدها در مسیر رودخانه ها، مهاجرت ماهیان برای تخم ریزی مختل شده و از سوی دیگر، چرخش توربین های برق آبی از طریق سایش، آشفتگی، تنش برشی، کاویتاسیون، تغییرات سریع و زیاد فشار و برخورد با سازه ها منجر به صدمه و از بین بردن ماهیان می شوند.

پیامدهای زیست محیطی، توریبن های آبی، برق آبی، سد، ماهی ها