فردین آذرسامیان - دانشگاه آزاد اسلامی،هریس، ایران،
لیدا بلیلان - دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه هنر و معماری، تبریز، ایران
داریوش ستارزاده - دانشگاه آزاد اسلامی دانشگاه هنر و معماری، تبریز، ایران

براساس آثار به جامانده ازخانه ها وسکونتگاههای کهن تاریخی که ازهزاره های ششم پیش ازمیلاد به بعد دربسیاری ازنقاط ایران وجودداشته اند، وهمچنین آثاربرجای مانده ازبرخی سکونتگاههای واقع دربین النهرین، هرخانه به طورمعمول ازدوبخش _ یکی فضای ساخته شده ومحصور، ودیگری فضای باز _تشکیل می شد، زیرادرنواحی مرکزی وجنوبی ایران وبین النهرین هوا درطول سال به گونه ای بوده است که مدتی ازسال هوا سرد وحدود نیمی دیگر معتدل وگرم بوده است وبخشی ازفعالیت های مربوط به سکونت دراوقات مناسب سال درفضای باز صورت می گرفت. باوجود آنکه نقش پدیده های جغرافیایی ومحیطی درشکل گیری فضای بازیا حیاط، خانه ها کمابیش آشکار است، اما برخی ازمحققان عوامل فرهنگی رابه عنوان عوامل اصلی شکل دهنده انواع حیاط درخانه های سنتی نام برده اند. افزون براین، به نظرمی رسد که دسته بندی موجود ازانواع فضای باز ورابطه آن بافضاهای ساخته شده درایران بسیار کلی است ودقت کافی درآن به کارنرفته است.)سلطان زاده، 1386 :ص 08 (پرسش های اصلی این تحقیق عبارتند از: 1(عوامل اصلی پدیدآورنده حیاط درخانه های سنتی چه بوده اند؟ 1(آیا وجود حیاط درمرکز ساختمان دلیل بردرونگرایی آن است یا عوامل دیگری درایجاد آن نقش داشته است؟هدف ازانجام این پژوهش دروهله نخست توجه به ویژگی های معماری ایرانی - اسلامی ودروهله دوم بررسی تاثیر این ویژگی های معماری برشکل گیری حیاط ها درخانه های ایران است. فرضیه این پژوهش چنین است: شکل گیری انواع حیاط ها درمعماری خانه های ایران تنها تحت تاثیر درونگرایی معماری ایرانی اسلامی نبوده وعوامل دیگری درشکل گیری آن موثربوده است. دراین پژوهش ازروش توصیفی _ تحلیلی استفاده شده است. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای بوده است. چارچوب نظری این تحقیق براین اساس استوار است که علاوه برتاثیر مفهوم درونگرایی که یکی ازمفاهیم اساسی در معماری ایرانی اسلامی بوده یکی ازعوامل مهم درشکل گیری حیاط ها تاثیر پ دیده های جغرافیایی واقلیمی بوده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که چگونگی شکل گیری فضای باز یا حیاط درخانه های سنتی ایران تحت تاثیر پدیده های جغرافیایی بوده ومفهوم درونگرایی جزء جدایی ناپذیر ازمعماری ایرانی می باشد زیرا که درونگرایی درذات و وجود انسان قرار داده شده است.

معماری حیاط، درونگرایی، برونگرایی، پدیده های جغرافیایی واقلیمی