فهیمه حاجی اسمعیل حجار - کارشناس ارشدHSE-MS
داود رشتچیان - دکتری مهندسی شیمی- هیئت علمی دانشکده مهندسی شیمی و نفت دانشگاه صنعتی شریف
ناصر بدری - دکتری مهندسی شیمی- دانشکده مهندسی شیمی و نفت دانشگاه صنعتی شریف
مهدی جهانگیری - دکتری بهداشت حرفه ای- هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شیراز

نشت مواد سمی ، خطرناک و آتشگیر در صنایع فرآیندی و شیمیایی همواره یکی از مخاطراتی است که افراد شاغل، ساکنین اطراف این صنایع و همچنین محیط زیست را تهدید می نماید.. حد مجاز نفتا و ترکیبات آن بر طبق توصیه های ACGIH(Industrial Hygiene, Environmental, Occupational Health ) مقدار ppm500(Parts per million ) بوده و بدلیل شرایط خاص نگهداری، محیطی و ذخیره آن در مخازن بزرگ برای مصرف واحدهای تولیدی، شانس نشت و انفجار و بالطبع مرگ ده ها نفر را داراست. با توجه به اینکه حوادث ناشی از آتش سوزی در مخازن نفت خام در شرکت پالایش و پخش شهید تند گویان محتمل است بر اساس آمار حوادث موجود در این واحد پالایشگاهی و سایر واحد های پترو شیمی و از طرفی خطاهای انسانی و تجهیزاتی ایجاد شده که منجر به ناامن شدن محیط کار کارگران و عواقب ناشی از خطر آتش سوزی برای حریم مخازن نفت خام می شود و همچنین به دلیل عدم وجود مرجع قانونی و استاندارد خاص دراین زمینه ، در این پروژه سعی شده است با استفاده از نحوه اعمال مدیریت ریسک از جمله شناسایی خطرات احتمالی بوسیله مدلسازی خطرات محتمل مانند آتش سوزی ، انفجار و رهایش ترکیبات مخازن نفتا(خوراک واحد ایزومریزاسیون) با استفاده از نرم افزار PHAST که یکی از قویترین نرم افزار ها در زمینه مدلسازی پیامد حوادث و رهایش مواد است علاوه بر مشخص نمودن محدوده متأثر از نشت مواد سمی، آتشگیر و خطرناک می توان برنامه کنترلی(پیشگیرانه ، حین و پس از حادثه) و واکنش در شرایط اضطراری را با استفاده از نتایج مدلسازی این نرم افزار طرح ریزی نمود و همچنین شعاع خطر حریق و انفجار مخازن نفتا بمنظور اجرای تمهیدات ایمنی برای ایجاد حریم ایمن اطراف مخازن یاد شده تعیین و مورد بررسی قرار بگیرد بنابراین یکی از روشهای مؤثر در انجام اقدامات پیشگیرانه، مطالعه پیامد حوادث با استفاده از روشهای ارزیابی ریسک و مدلهای پخش اتمسفری است. امروزه جهت کمی نمودن ریسکها مدلهای نرم افزاری متعددی از جمله نرم افزار فوق الذکر مورد استفاده قرار می گیرد. در این مطالعه واحد مخازن نفتا شرکت پالایش و پخش نفت شهید تندگویان تهران برای مشخص نمودن شعاع خطر حریق و انفجار مخازن بمنظور اجرای تمهیدات ایمنی برای ایجاد حریم ایمن اطراف مخازن یاد شده تعیین و مورد بررسی قرار گرفت. ورودیهای نرم افزار طبق شرایط آب و هوایی منطقه داده شد و تعیین گردید که در فاصله 90متر ترکیب نفتا دارای تراکمی معادل 158.3 برابر TLV Threshold limit value))موجود است و از طرفی این فاصله حد مفید اثر انفجار می باشد که موجب آسیب و بعضاً مرگ حدود 500نفر از پرسنل واحد مخازن پالایشگاه شمالی و سایر واحد ها و کارخانجات همجوار ،همچنین خسارت مالی حدود حداقل 904میلیارد تومان می شود. لذا پیشنهادهایی از جمله پایش مداوم سطح فرآورده در مخزن، بازرسی بصری سطح زیرین مخزن، اجرای تکنیک بررسی خطر و عملکرد برای عملیات معمول و غیر معمول، اقدام مناسب در مواجه با نقص های ایجاد شده در فرآیند انتقال از قبیل داغ بودن بیش از حد فرآورده و استفاده از دستورالعمل های به روز اقدام در مواقع اضطراری و عادی و آموزش به اپراتورها و نیز عکس العمل سریع در تأمین و تزریق سیستم آب آتش نشانی تأسیسات پالایشگاه عنوان می گردد.)]1[

مدلسازی پیامد،حادثه، پیامد،سناریو،تانک(مخزن ذخیره)،نفتا