ریحانه ایوانی - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشگاه تهران
علی رضا آستارایی - استادیار گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه فردوسی مشهد
حسین میرسید حسینی - استادیار گروه مهندسی علوم خاک پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهر
غلامرضا ثواقبی - استادیار گروه مهندسی علوم خاک پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهر

به منظور اجرای این تحقیق از خاک مزرعه مجاور کارخانه کنستانتره روی در استان زنج ان با بافت رسی و سـه نـوع کـود آلی، کود دامی، لجن فاضلاب وکمپوست زباله شهری در دو سطح 1/25 و ٪2/5 وشاهد استفاده شد . آزمایش در دو مرحله انکوباسیون و کشت گلخانه ای به اجرا درآمد . در بخش اول خاک های تیمار شده به کودهـای مـورد آزمـایش بـه مـدت 8 هفته در رطوبت ظرفیت مزرعه و دمای 25 . c تحت انکوباسیون قرار گرفتند و نمونه های فرعی در فواصل صـفر و 8 هفتـه از خاک ها برداشته شد که در این نمونه ها میزان Zn ، Pb و Cd قابل استخراج بـا DTPA در خـاک انـدازه گیـری و مـورد مقایسه قرار گرفت . در نمو نه های خاک مورد نظ ر کشت گلدانی نیز صورت گرفت که تیمارهای اعمال شده همانند مرحله انکوباسیون بوده و پس از گذشت 60 روز از کشت گیاه شمبلیله اندام های هوایی گیـاه برداشـت شـده و میـزان عملکـرد و میزان Zn ، Pb و Cd جذب شده در گیاه و میزان قابل جذب آنها در خاک در زمان های قبل و بعد از کشت اندازه گیـری شد . هر دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح ً کاملا تصادفی با 6 تیمار در 4 تکرار بـه همـراه شـاهد بـه اجـراء در آمد . نتایج به دست آمده با استفاده از نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قـرار گرفـت . نتـایج مرحلـه انکوباسـیون نشان داد که بیش ترین میزان روی و کادمیوم قابل جـذب مربـوط بـه تیمـار لجـن فاضـلاب شـهری و ایـن در حالیـست کـه بیش ترین میزان سرب قابل جذب مربوط به تیمار کمپوسـت زبالـه شـهری بـود و تیمارهـای کـود دامـی و کمپوسـت زبالـه شهری کم ترین این عناصر را به جز عنصر سرب در برداشت . بررسی تغییرات زمانی نشان داد که بـا گذشـت زمـان روی و سرب کاهش یافته ولی عنصر کـادمیوم تغییراتـی را نـشان نـداد . نتـایج تجزیـه گیـاهی در کـشت گلخانـه ای نـشان داد کـه بیش ترین میزان روی جذب شده توسط گیاه مربوط به لجن فاضلاب شهری و دو عنـصر دیگر قابـل قرائـت توسـط دسـتگاه نبود .

شمبلیله، عناصر سنگین، کود دامی، کمپوست زباله شهری، لجن فاضلاب شهری