معینه السادات حجازی - کارشناس ارشد هنر اسلامی، دانشگاه تربیت مدرس

در بیشتر ادیان مفاهیم و نمادها در قالب هنر سنتی بروز می یابند. آرایه های سنتی وابسته به معماری سنگینی و یکنواختی کالبد یک بنا را باظرافت و زیبایی خود وجهای فرحانگیز می بخشند. در این میان بناهای مذهبی اسلامی، به طور اخص مساجد، همواره عرصه تجلی انواع هنرهای تزیینیبوده اند. شهر بابل که از شهرهای کهن و دارای سابقه ی مذهبی مازندران است، محلی برای پرورش مذهب شیعه بوده و این امر سبب توسعه یفضاهای مذهبی در این شهر گشته است. از جمله فضاهای مذهبی و تاریخی این شهر مساجدی چون مسجد چال، مسجد حاج حسن مولانا و مسجدمحدثین می باشد که در محله های مختلف در کنار بازارها و منازل مسکونی فضایی را برای حضور معنوی عامه مردم پدید آوردهاند. در مساجد مازندراننوع مصالح و تزیینات آن، ویژگی هایی محلی و تا حدی متمایز را پدید آورده است. هدف از این پژوهش شناسایی و دسته بندی هنرهای سنتی آرایه-های تزیینی و کتیبه های مساجد تاریخی شهر بابل می باشد. در این پژوهش دو سوال بدین قرار مطرح می باشد: انواع هنرهای سنتی به کار رفته در بنای مساجد تاریخی بابل شامل کدام موارد می باشد؟ کدامین نقوش و کتیبه های خطی این مساجد را مزین کرده اند؟ روش گردآوری متون به شیوه کتابخانه ای و عکسبرداری میدانی انجام پذیرفته است.بررسی اطلاعات جمع آوری شده به شیوه توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. با توجه به بررسی های به عمل آمده یافته های این پژوهش نشان می دهد که در دوران مختلف به ویژه دوران قاجار انواع هنرهای آجرچینی، گچبری، گره چینی، حجاری سنگ، کاشی کاری و بندکشی بستر مناسبی برای تبلورانواع نقوش هندسی، گیاهی و خطوط ثلث، نستعلیق و کوفی در کتیبه های مذهبی و غیرمذهبی مساجد بابل بوده است.

هنر سنتی، آرایه های تزیینی، مساجد تاریخی، بابل