مهدی شریفی - دانشجوی دکتری معماری-دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی-ایران ومدرس دانشگاه آزاد
علی امرائی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر،باشگاه پژوهشگران جوان ونخبگان،شوشتر،ایران

هنر ایرانی تجلی ذوق واندیشه ومعرفت ناب ایرانی است که همواره از چشمه ی زلال وجوشان وعرفان ایران زمین سیراب شده است نگرش هنرمندان خلاق ایران به جهان هستی درطول تاریخ چندهزار ساله ی ایران همواره نگاهی فاسفی وعمیق ومعنوی بوده که درنهایت به خلق نقوش ونگاره های پراز استعاره وتمثیل انجامیده.از آغاز هزاره های نخستین اندیشه کمال یاکمال جویی در ساخت هنر به تدریج به پدید آمدن ساختاری در ذهن هنرمندان شد که در روند تکاملی خود به دایره خلاقیت وابتکار راه یافت درعرصه بیکران آفرینش های هنری ایران عنصر اساسی وجدایی ناپذیر پیوسته ومدام ماهیت هنر را حفظ کرده و از دیرترین ایام موضوع جدایی ناپذیر هنر تلقی شده است همان عنصری که برتری مقام ایران را در جهان رقم زده است.نگارگری ایرانی یکی از شاخه های هنر اسلامی-ایرانی است که از دیرباز درخدمت آراستن مجموعه های ادبی ومصور ساختن داستان های حماسی،حکمی وعاشقانه بوده است.پیوند عمیق ودیرپای نگارگری با ادبیات کهن فارسی موجب ورود عرفان وحکمت اسلامی به عرصه این هنر پرمایه گشته ومشخصه های منحصر به فرد آن را شکل داده است.براین اساس درک صحیح نگاره های ایرانی مستلزم شناخت مبانی و زیرساخت های عرفان اسلامی است که فلسفه زیبایی شناسی حاکم بر آنها را تبیین می سازند.زیرا این قلسفه و رویکرد متفاوت موجب شده است تا مهمترین ویژگی نگارگری ایرانی مانند دیگر هنرهای اسلامی طبیعت گریزی وتمثیل گرایی باشد.پایبندی به سنت عدم واقع نمایی و رویکردهای نمادین نه تنها در طرح ها ونقش های ظریف وروحانی نگاره ها بلکه در انتخاب گزینه های رنگی ونحوه بکارگیری آنها نیز دیده می شود.براین اساس مسئله مورد مطالعه دراین پژوهش آن است که نگارگر ایرانی،علیرغم توجه به تکنیک های هنری وشناخت مبانی بصری،چگونه با نمادپردازی های رنگی مفاهیم عرفانی ومضامین داستانی را بازنمایی می کند؟درجهت پاسخ به این سؤال بخش نخست این پژوهش به مطالعه ای مقدماتی درباره ماهیت و ویژگی های رنگ و درنگارگری ایرانی اختصاص داده شده است ودر بخش دوم مهارت های هنری و رویکردهای نمادین نگارگر ایرانی درخلق چند نگاره منتخب ازمکاتب تیموری وصفوی به عنوان بررسی موردی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است.دراین پژوهش گردآوری اطلاعات به شیوه ی کتابخانه ای انجام شده وارائه مطالب باتجزیه وتحلیل دست آوردهای پژوهش صورت پذیرفته است.نتایح حاصل از این پژوهش برپایه این فرضیه بناگردیده است که رویکردهای عرفانی وتجلی عالم مثال درهنر ونگاره های ایرانی خصوصا نگارگری مکتب تیموری وصفوی دیده می شود.وآیا هدف خلق اثر هنری،از جنبه زیبایی شناختی بوده ویا حکمت وفلسفه عرفانی و فرامادی نیز در خلق آثار مدنظر بوده است؟

رویکرد های عرفانی،عالم مثال،نگارگری،تیموری،صفویه،رنگ شناسی