محمدتقی صمدی - استادیار گروه مهندسی بهاشت محیط ، دانشکده بهداشت و مرکز تحقیقات علوم بهداشتی ، دانشگاه علوم پزشکی همدان
مریم سلیمی - دانشجوی کارشناسی ارشد بهداشت محیط ، دانشگاه بهداشت ، دانشگاه علوم پزشکی اصفهان
محمدحسین ساقی - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار

محدودیت منابع آبی و خطر بحران آب در ایران و اهمیت بازیابی آب از یک سو و از سوی دیگر افزایش آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی به وسیله فلزات سنگین از جمله جیوه که ناشی از ورود فاضلابهای صنعتی و شهری می باشد ، یافتن راه حل های قابل قبول زیست محیطی را در جهت حذف این ماده از منابع آبی ضروری می سازد. روشهای مختلفی برای حذف جیوه از منابع آب پیشنهاد گردیده است. این روشها علاوه بر تأثیر قابل قبول بر حدف ماده مذکور باید از لحاظ قابل اجرا بودن و داشتن صرفه اقتصادی نیز مورد توجه قرار گیرند. در این تحقیق از ستون های کربن فعال دانه ای ، زئولیت و آنتراسیت به عنوان جاذبهای ارزان قیمت و پربازده به منظور حذف جیوه استفاده گردید. قابلیت جاذبهای مذکور و نیز اثر عوامل مختلف مؤثر بر کارایی حذف شامل تغییرات pH که در محدوده مورد قبول برای آشامیدن می باشد (8-6) ، تغییرات غلظت جیوه ورودی به سیستم ( 1ppm ، 0/75 ، 0/5 ، 0/25) و تغییرات زمان تماس (3، 2، 1 ، 0/5 ساعت ) در حذف ماده مذکور مورد مطالعه قرار گرفت. اندازه گیری غلظت جیوه در نمونه های آب ورودی و خروجی از ستون ها به روش اسپکتروفتومتری در طول موج 492 نانومتر با معرف دی تیزون انجام شد. براساس نتایج به دست آمده از این تحقیق مشخص گردید با کاهش غلظت ماده ورودی از 1ppm به 0/25ppm در شرایط ثابت ، درصد حذف جیوه در ستون های جاذب آنتراسیت ، کربن فعال و زئولیت به ترتیب از 22 درصد ، 63 درصد و 55 درصد به 28 درصد ، 72 درصد و 64 درصد افزایش می یابد. همچنین در شرایط ثابت با افزایش زمان ماند از 0/5 ساعت به 3 ساعت ، درصد حذف جیوه به ترتیب برای ستون های آنتراسیت ، کربن فعال و زئولیت از 22، 56 و 54 درصد به 42، 86 و 82 درصد افزایش پیدا می کند. همچنین افزایش pH در محدوده ، موجب افزایش کارایی ستونها می گردد. در مجموع نقش عامل زمان ماند در کارایی حذف جیوه به وسیله ستون کربن فعال به مراتب بیشتر از ستون های زئولیت و آنراسیت مورود مطالعه بوده است. با تغییر پارامترهای مختلف مورد مطالعه در این تحقیق ، کارایی حذف جیوه با استفاده از ستون کربن فعال ، زئولیت و آنتراسیت به ترتیبب دامنه 51 تا 92 درصد ، 42 تا 88 درصد و 16 تا 52 درصد داشت. بیشترین کارایی حذف مربوط به ستون آکنده کربن حذف جیوه از منابع آب آشامیدنی معرفی نمود.

جیوه ، کربن فعال ، زئولیت ، آنتراسیت ، آب آشامیدنی