حمید ایران نژاد - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
نسترن شهبازیان - استادیار دانشکده علوم کشاورزی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
پونه پیری - کارشناس ارشد دانشکده علوم کشاورزی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
محبوبه پشتکوهی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده علوم کشاورزی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران

به منظور بررسی اثر ماده شیمیائی سولفونات متان اتیل بر روی اسیدهای چرب سه رقم کتان روغنی سه رقم کتان روغنی سوما کو (Somaco) و لیندا (Linda) و دالگتی (Dalgety) در سال ١٣٨١ در پردیس ابوریحان دانشگاه تهران تحت تاثیر ماده E. M. S قرار گرفتند. بذرها در آزمایشگاه پس از ١٢ ساعت خیس خوردن در آب‘ ١٢ ساعت نیز تحت تاثیر ماده شیمیایی E. M. S با غلظت ٥% قرار گرفته و سپس در مزرعه کشت شدند. گیاهانی که تغییرات ظاهری بیشتری نشان دادند‘ انتخاب و بذر آن ها بعنوان نسل دوم کاشته شد . از این گیا هان بذرگیری به عمل آمده و بعنوان نسل سوم مورد استفاده قرار گرفتند . این عمل تا نسل پنجم ادامه یافت . سپس میزان اسیدهای چرب آن ها توسط دستگاه گازکروماتوگراف مشخص شدند . نتایج نشان می دهند که درنسل دوم میزان اسیدلینولنیک تغییرننموده است (43/9٪) . میزان اسید لینولئیک تحت تاثیر ماده E. M. S از 15/8٪ در نمونه شاهد به 13/6 ٪ و 12/8٪ کاهش یافته و همزمان مقدار اسیداولئیک از 30/1٪ به 32/8٪ و 33/1٪ افزایش یافته است. بعد از کاربرد ماده E. M. S در مقدار اسیدلینولئیک پراکندگی (درصد C. V) به وجود می آید . البته بین میزان اسیدهای چرب همبستگی مثبت و منفی موجود است . در هر سه رقم همبستگی منفی و نزد یکی بین اسیدهای اولئیک و لینولئ یک وجود دارد . در حالیکه این اسیدها در رقم دالگتی همبستگی نزد یکی را نشان می دهند ‘ بین میزان اسیدلینولئیک و لینولنیک در کلیه مراحل همبستگی منفی و ضعیفی وجود د ارد. میانگین اسید لینولنیک بذرهای نسل سوم رقم دالگتی (مرحله دوم) 41/2٪ بود. درصد C. V مرحله دوم 24/4٪ بالاتر از مرحله اول بود . درحالیکه طیف پر اکندگی مرحله دوم بیشتر از مرحله اول می باشد. ضریب رگرسیون تناسب اسیدهای چرب نسل سوم به دوم نشان می دهد که میزان اسیدلینولنیک و همچنین نسبت لینولنیک به لینولئیک نسل سوم قویا ارثی شده اند . ضریب رگرسیون اسیدلینولئیک برای هر سه رقم 0/97-0/81=b نسبتا بالاست . کلیه تیمار های نسل پنجم دارای میزان اسیدلینولئیک کم بوده که از نظر آماری معنی دار شده اند. تناسب اسیدهای چرب تغییر یافته توسط ماده E. M. S در نسل پنجم رقم Somaco تثبیت ژنی یافتند.

سولفونات متان اتیل , اسیدلینولنیک, اولئیک, لینولئ یک, سوما کو, لیندا, دالگتی