آیت اله نجفی یان - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه,
عزت اله فرشاد فر - دانشیار عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام
جعفر احمدی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
محمدمهدی پورسیاه بیدی - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی ایلام

در این تحقیق به منظور تعیین بهترین شاخص های مقاومت به خشکی، در ١٦ ژنوتیپ گندم نان، دو آزمایش مجزا در قالب طرح بلوک کامل تصاد فی در شرایط تنش و آبیاری کامل انجام شد . تجزیه واریانس و تجزیه آماری داد ه ها در قالب طرح بلوک کامل تصادفی صورت گرفت. بر اثر تنش ، عملکرد به میزان ٢٠ درصد نسبت به شرایط بدونتنش کاهش پیدا کرد . اگر چه وجود شرایط دیم باعث کاهش عملکرد دانه در ارقام مختلف نسبت به شرایط آبی شد ، ولی مشاهده گردید که بعضی از ارقام در شرایط دیم ، تنش خشکی را تحمل کرده و عملکرد نسبتًا بالایی داشته اند . بر اساس نتایج همبستگی بین شاخص ها ، شاخص STI ،MP ،GMP و MHP به عنوان بهترین شاخص ها معرفی شدند. تجزیه مولفه های اصلی برای شاخصها و عملکرد در دو شرایط محیطی تنش و بدون تنش نشان داد که دو مؤلفه اصلی اول در مجموع ٩٩ درصد تغییرات موجود بین داد ه ها را توجیه نمودند . مؤلفه اولبه عنوان مؤلفه تحمل به تنش ومؤلفه دوم به عنوان مؤلفه حساسیت نامگذاری شدند . براساس نتایج به دست آمده از شاخص ها و ترسیم بای‐پلات مشخص گردید که ژنوتیپ (Ww33G/Vee s //….//Avd) مقاومترین ژنوتیپ در بین ژنوتیپ های مورد مطالعه نسبت به خشکی است . تجزیه کلاستر مربوط به شاخص ها و عملکرد در دوشرایط، ١٦ ژنوتیپ را در ٧ کلاس قرار داد . در نهایت این ٧ کلاستر در ٤ گروه مربوط به فرناندز طبقه بندی شدند . کلاستر هفتم از نظر شاخص GMP ،MHP ، MP و DTI و همچنین عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش بیشترین مقدار ر ا در بین کلاسترهای دیگر دارا بود . لذا ژنوتیپ موجود در این کلاستر (Ww33G/Vee s //…. . //Avd) به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ با عملکرد بالا شناسایی شد.

گندم نان، شاخص، بای پلات، کلاستر