یوسف یوسفی بجوانی - سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان
محمدرضا احمدی - موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال وبذر کرج،
محمدرضا قنادها - دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

به منظور شناخت تنوع موجود در منابع ژنتیکی کلزای موج ود در کشور، آزمایشی با ٣٦ ژنوتیپ بهاره و پاییزه موجود در کلکسیون بخش تحقیقات دانه های روغنی، در قالب یک طرح لاتیس نیمه متعادل در سه تکرار در در سال زراعی 83-82 در کرج اجرا و طی مراحل رشد بیست صفت مهم زراعی تعیین و اندازه گیری گردید . تجزیه واریانس ساده صفات نشان داد که کلیه صفات به جز میزان روغن در سطح یک درصد و تعداد غلاف در ساقه اصلی در سطح ٥ درصد از نظرآماری اختلاف معنی داری با هم دارند . وجود تفاوت های معنی دار از حیث اکثر صف اتمورد بررسی ، بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا در ژرم پلاسم مو رد مطالعه بود لذا از آن تنوع می توان جهت برنامه های بهنژادی مختلف بهره گیری نمود. به منظور دسته بندی و کاهش تعداد صفات مورد مطالعه از روش تجزیه به عامل ها و تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد . در تجزیه به عامل ها شش عامل اصلی و مستقل 75/98 درصد کل تغییرات داده ها را توجیه نمودند . عامل اول با واریانس 20/25 درصد عامل فنولو ژیکی رشد و نمو گیاه وعامل دوم با واریانس 16/54 درصد عامل تحمل به سرمای زمستانه عامل سوم وچهارم به ترتیب با 14/43 و 9/28 درصد واریانس، فاکتور عمل کرد روغن و اجزای آن ، عامل پنجم میزان روغن وعامل ششم تحمل به خوابیدگی نامگذاری گردید . تجزیه به مولفه های اصلی برای صفات مورد مطالعه ، بیانگر این نکته بود که شش مؤلفهاصلی در مجموع ٧٦ درصد از تغییرات داد ه ها را توجیه می نمایند . با توجه به تنوع صفات مورد مطالعه به منظور گروه بندی ژنوتیپ ها بر اساس صفات رو یشی و صفات مربوط به عملکرد و اجزای آن ، به روش ward دسته بندی شدند . از نظر صفات رویشی ژنوتیپ ها در پنج گروه مستقل واز نظر صفات مرتبط با عمل کرد ژنوتیپ ها در چهار گروه مستقل دسته بندی شدند . از نقطه نظر این دو گروه صفات ژنوتیپ ها ی پاییزه وبهاره از هم تفکیک و در گروه های جداگانه قرار گرفتند از نظر مبدا اولیه ژنوتیپ ها هیچ دسته بندی مستقلی از نظر صفات مورد بررسی مشاهده نگردید . با توجه به فاصله ژنتیکی ژنوتیپ ها ی مورد بررسی می توان از آن ها در برنامه های به نژادی از جمله برای استفاده از هتروزیس موجود در بین آن ها استفاده نمود.

تنوع ژنتیکی، کلزا، تجزیه به عامل ها ، تجزیه مولفه های اصلی ، تجزیه کلاستر