علی رحمتی - کارشناس ارشد از دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
مهرداد یارنیا - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
محمدرضا اردکانی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
جهانفر دانشیان - استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی کرج

این پژوهش به منظور ارزیابی تاثیر تر اکم و تغییر میزان مخزن بر عملکرد و اجزای عمل کرد دو هیبرید آفتابگردان به صورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصاد فی در سه تک رار در سال زراعی ۱۳۸۳ اجرا گردید . تیمار های آزمایشی شامل دو هیبرید آذرگل و آلستار در سه تراکم 55، 70 و 85 هزار بوته در هکتار و حذف دانه شامل تیمار بدون حذف دانه (شاهد)، حذف دانه های 1/3 کناری طبق، حذف دانه های 1/3 میانی طبق و حذف دانه های 1/3 مرکزی طبق بود . نتایج آزمایش نشان دادند که بین دو هیبرید در صفات درصد پوکی، نسبت وزن پوسته به دانه، وزن هزار دانه و درصد روغن اختلاف معنی داری وجود داشته و برتری در تمام صفات مورد بررسی مربوط به هیبرید آذرگل بود . با افزایش تر اکم، درصد روغن افزایش یافت و بقیه صفات با افزایش تر اکم، کاهش پیدا کردند. با حذف دانه , وزن هزار دانه، درصد پو کی و نسبت وزن پوسته به دانه نسبت به شاهد افزایشیافته ولی درصد روغن کاهش نشان داد . تیمار های حذف دانه نسبت به شاهد, افزایش وزن هزار دانه داشته به طوریکه وزن هزار دانه در شاهد 75 گرم و در تیمار های حذف 1/3 کناری ، 1/3 میانی و 1/3 مرکزی به ترتیب 81، 79 و 78 بود . درصد افزایش وزن هزار دانه در هیبرید آذرگل معادل 3/9 درصد و در هیبرید آلستار معادل 6/9 درصد بود لذ ا می توان گفت که دو هیبرید مورد بررسی با محدودیت منبع مواجه بوده و میزان محدودیت در هیبرید آلستار نسبت به هیبرید آذرگل بیشتر می باشد. در هیبرید آذرگل بیشترین وزن هزار دانه با حذف 1/3 دانه های مرکزی طبق در تر اکم ۵۵ هزار بوته در هکتار معادل ۸۵ گرم و کمترین آن در شرایط بدون حذف دانه و در تر اکم ۸۵ هزار معادل 72/88 گرم حاصل شد ولی در هیبرید آلستار بیشترین وزن هزار دانه با حذف 1/3 دانه های کناری و در تراکم ۵۵ هزار بوته در هکتار معادل 85/2 گرم و کمترین آن با حذف 1/3 دانه های میانی در تر اکم ۸۵ هزار بوته در هکتار معادل 69/77 گرم به دست آمد . این موضوع نشان می دهد که در هر دو هیبرید افزایش تر اکم حتی در شرایط حذف دانه باعث کاهش وزن هزار دانه می گردد. لذا وجود محدودیت در تأمین اسمیلات تأیید می شود چرا که با افزایش رقابت، میزان فتوسنتز در تک بوته کاهش یافته که منجر به افت ذخیره مواد در دانه های موجود درطبق می گردد. حتی با حذف بخشی از دا نه ها و افزا یش سهم دانه های باقیمانده محدودیت منبع موجود جبران نمی گردد.

هیبرید آفتابگردان، منبع و مخزن، تراکم، حذف دانه