مهدی جمشید مقدم - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم‐ کرمانشاه
سید سعید پورداد - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم‐ کرمانشاه
حسین حاتم زاده - موسسه تحقیقات کشاورزی دیم‐ کرمانشاه

به منظور بررسی جوانه زنی و رشد گیاهچه های گلرنگ در تنش رطوبتی، تعداد ١٥ ژنوتیپ در چهار سطح پتانسیل آب شامل صفر (شاهد)، 0/4-، 0/8-، و 1/2- مگاپاسکال بوسیله محلول پلی اتیلن گلایکول ٦٠٠٠ مورد آزمون جوانه زنی قرار گرفتند . حد اکثر جوانه زنی (Gmax) ، شاخص سرعت جوانه زنی (GRI) ، مدت زمان تا رسیدن به ٥٠ درصد جوانه زنی (T50) ، طول ریشه چه (RL) و ساقه چه (SL) به عنوان پارامترهای جوانه زنی بررسی شد . تاثیر سطوح پتانسیل و ژنوتیپ ها برای کلیه صفات اندازه گیری شده معنی دار بود . کمترین پتانسیل آب جهت جوانه زنی در دامنه 1/17- در ژنوتیپ گوشخانی تا 1/59- مگاپاسکال در ژنوتیپ LRV-51-51 برآورد شد. واکنش متفاوتی در پاسخ به تنش رطوبتی در مورد طول ریشه چه در ژنوتیپ ها مشاهده شد . در سطوح پتانسیل پایین تر، گیاهچ ه ها از ریشه چه های نازک، ضعیف و طویل تری نسبت به شاهد برخوردار بودند و با افزایش تنش به 1/2- مگاپاسکال کاهش شدیدی در طول ریشه چه مشاهده گردید. پتانسیل های پایین تر از شاهد باعث کاهش سرعت جوانه زنی و طول ساقه چه شدند در حال یکه پتانسیلهای آب کمتر از 0/4- مگاپاسکال باعث کاهش حد اکثر جوانه زنی گردید . افزایش تنش از سطح شاهد به 0/8- مگاپاسکال بیش از ٣ برابر مرحله T50 را به تاخیر انداخت. اکثر ژنوتیپ های خارجی از میانگین T50 بیشتری نسبت به ژنوتیپ های گلرنگ ایرانی برخوردار بودند . بالاترین مقدار GRI به ژنوتیپ ها ی ا یرانی LRV-51-51 ، ورامین ٢٩٥ و محلی اصفهان و کمترین آن به ژنوتیپ خارجی CW-74 تعلق داشت . همچنین عمل کرد دانه، عملکرد روغن و درصد روغن دانه تعدادی از ژنوتیپ ها ی فوق طی سال زراعی 82-1382 در آزمایشات مزرعه ای تحت شرایط دیم ارزیابی شد . بیشترین متوسط عملکرد روغن به ژنوتیپ ها ی خارجی PI-537598 (326/4 کیلوگرم در هکتار) و Lesaf (313/9 کیلوگرم در هکتار) و کمترین آن به ژنوتیپ ایرانی زرقان 279 (133/2 کیلوگرم در هکتار) تعلق داشت . در سطوح پتانسیل شاهد و 0/8 مگاپاسکال ارتباط منفی و معنی داری بین درصد روغن بذر با سرعت جوانه زنی حاصل شد. نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی کافی برای پارامترهای جوانه زنی وجود دارد و می توان از تنوع ژنتیکی موجود در جهت بهبود بنیه اولیه بذر ژنوتیپ های گلرنگ استفاده نمود.

گلرنگ، تنش رطوبتی، بنیه اولیه بذر، عملکرد دانه