سید حسین صباغ پور - استاد یار پژوهش موسسه تحقیقات کشاورزی دیم

خشکی یکی از مهم ترین تنش های غیر زنده می باشد که هر ساله خسارت های هنگفتی به گیاهان زراعی و باغی درجهان به ویژه ایران که به عنوان کشوری خشک و نیمه خشک محسوب می گردد، وارد می نماید. به لحاظ محدودیت آب و میزان بارندگی کم ، 50 درصد سطح زیر کشت گیاهان زراعی به زراعت دیم اختصاص دارد . عملکرد گیاهان زراعی در شرایط دیم 34 درصد شرایط آبی می باشد که اهمیت توجه به عوامل تاثیرگذار در کاهش تنش خشکی را گوشزد می نماید. به طوری که میزان کاهش عملکرد به لحاظ تنش خشکی در مناطق نیمه حاره و در غرب آسیا و شمال آفریقا 35 تا 50 درصد گزارش شده است . گیاهان می توانند با فرار از خشکی ، اجتناب از خشکی و تحمل به خشکی به تنش خشکی عکس العمل و سازگاری نشان دهند . فرار از خشکی یک استراتژی مهم برای اصلاح فنولوژی گیاه در مناطقی که فصل رشد کوتاه و تنش خشکی آخر فصل زراعی غالب است، به شمار می رود. توسعه سریع سایه انداز برای استفاده مناسب از عوامل محیطی تولید از جمله نور، آب و د ما ضروری می باشد و برای مناطقی که به لحاظ تنش خشکی طول فصل رویش کاهش می یابد، با انتخاب واریته های زودرس می توان عملکرد پایداری تولید نمود. به منظور اجتناب از خشکی گیاهان با استفاده از ریشه های عمیق و توسعه یافته ، ساختمان و سطح مناسب سایه انداز ، تغییر زاویه و حرکت برگ ، کوتیکول ضخیم ، تنظیم سطح برگ و بستن روزنه در ساعات گرم وخشک و تنظیم فشار اسمزی می توانند از تنش خشکی جلوگیری نمایند . گیاه ممکن است با وجود رطوبت داخلی کم زنده بماند که این مکانیزم را تحمل به خشکیمی نامند و گیاهی که دارای این مکانیزم باشد قادر است که با تامین رطوبت ، مجددا بهبود یافته و رشد کند . تحمل خشکی بستگی به توانایی سلول در نگهداری غشا سلول در شرایط نرمال و جلوگیری از تغییر ماهیت پروتئین دارد . معمولا مواد محلول از جمله قندها ، اسیدآمینه ها، ترکیبات آمونیوم موجب حفظ غشا و آنزیم ها از خسارت دفع آب می شوند. دراین بررسی سعی گردیده است مکانیزم های مختلف تحمل به خشکی در گیاهان مورد بحث قرار گیرد و محققین با آگاهی از این مکانیزم ها و استفاده آن در تحقیقات بتوانند اثرات تنش خشکی بر روی گیاهان را کاهش و عملکرد در واحد سطح در شرایط دیم کشور را افزایش دهند.

تحمل به خشکی، گیاهان زراعی و خصوصیات زراعی