ندا مجیدی راد - کارشناس ارشد اقلیم شناسی
ابراهیم فتاحی - دانشیار پژوهشکده هواشناسی
شوکت مقیمی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
فاطمه غیاث آبادی فراهانی - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی دانشگاه تهران

توفان گرد وخاک یکی از مخاطرات مهم اقلیمی است که معمولاً با ایجاد خسارتهای مالی و جانی زیادی در سطح جهان همراه است.در ایران نیز وقوع گرد و خاک در استانهای جنوبی، غربی و جنوب شرقی به عنوان یک مخاطره اقلیمی تلقی می شود. در جنوب شرقی ایران در یک دهه گذشته، نه تنها سرعت وزش توفان و گرد و غبار ناشی از آن بلکه مدت و تداوم آن ها نیز از چهار ماه به پنج تا شش ماه افزایش یافته است. لذا برای بررسی علل و روند زمانی و مکانی وقوع گرد و خاک در تحقیق حاضر، 9 ایستگاه هواشناسی سینوپتیکی از 3 استان سیستان وبلوچستان، کرمان و خراسان جنوبی در طی دوره آماری 21 ساله (2007-1987) به عنوان مناطق متأثراز پدیده گردو خاک و مناطق شاهد انتخاب شد. بر اساس فراسنج های دید افقی به بررسی میزان فراوانی، گسترش و تداوم روزهای همراه با پدیده با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS و EXCEL و برای ترسیم نقشه از نرم افزار SURFER استفاده شده است. با بررسی نقشه های موجود می توان به این نتیجه رسید که محدوده تمرکز گرد و خاک از سمت شرق کشور به سمت جنوب کشیده شده است. بیشترین تمرکز گرد و خاک در استان سیستان و بلوچستان روی داده است و ایستگاه های واقع در استانهای خراسان جنوبی و کرمان کمتر درگیر پدیده بوده اند. با توجه به روند زمانی گردوخاک سیرافزایشی روزهای همراه با پدیده گرد و خاک طی سالهای 2007-1987 دیده می شود که می توان آن را بدلیل تسلط پرارتفاع جنب حاره در تابستان ، سیستم کم فشار حرارتی، کم فشار پاکستان و موسمی ، تغییر فشار هوا ، وزش بادهای شدید از جمله باد 120 روزه دانست.

توفان، پدیده گرد و خاک، سینوپتیک، خشکسالی، جنوب شرق، بادهای 120 روزه