مرتضی علی آبادی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز
مینا تفکر - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری داخلی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران

تجارب حسی باعث تقویت و گسترش تجارب ادراکی در شهرها و اماکن تاریخی می شوند. ادراک حسی، تجربه ی حضور در بناهای تاریخی را تبدیل به تجربه ی فضایی و کالبدی می کند و ما را به مشارکت فرا می خواند. پر واضح است که در ادراک حسی فضاهای معماری، بدن نقش اساسی دارد. به نظر می رسد معماران گذشته ی خانه هایایرانی در به کارگیری تمامی ادراکات حسی در بناها، توانمند بوده و فضاهایی مبتنی بر درگیری تمامی حواس خلق کرده اند. لذا این مقاله بر آن است که تا با رویکرد کیفی روش تحقیق پدیدارشناسی حسی به بازخوانی معماری داخلی چند نمونه ی برجسته از خانه های تاریخی تبریز بپردازد. پدیدارشناختی، نگرش ژرفی است که ما را به گوهرچیزها نزدیک میکند و چیزها را در نزدیکی ما نگه می دارد. تمرکز اصلی تحلیل های ارائه شده مبتنی است بر تجربه ی مستقیم، آگاهانه و ویژه ی افراد و گروه هایی که درگیر موقعیت های واقعی هستند. در این نگرش به دنبال توصیف معماری داخلی خانه از طریق معنابخشی ارادی پدیدارها هستیم. در این راستا روش جمع آوری و تجزیه وتحلیل اطلاعات، مشاهده ی توأم با مشارکت در فضای پدیده ی مورد مطالعه، خانه های تاریخی تبریز، جهت فهم و شناخت عمیق آن می باشد. این مقاله بر آن است تا با کاربست وجوه عمده ی مؤلفه های پدیدارشناسی حسی، از مفهوم پدیدارشناسی به مثابه نگریستن بیتکلف و ناب به تبیین اهمیت پدیدارشناسی حسی در معماری داخلی برسد. از این رو بررسی مؤلفه های مبتنی بر ادراک حسی نظیر بینایی و نور و سایه، صدا و محرومیت صوتی، رایحه و بوی فضا را بررسی کرده است. امید است بهره گیری از نتایج این پژوهش بتواند در زمینه ی پژوهش پدیدارشناسی حسی طراحی و معماری ایرانی- اسلامی یاری رسان باشد.

پدیدارشناسی ، ادراک حسی ، معماری داخلی ، خانه های تاریخی تبریز