زهرا پریخانی - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه
بهزاد صادق زاده - استادیار موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مراغه، ایران
سید ابوالقاسم محمدی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز

کمبود ماکروالمنت هایی نظیر کلسیم (Ca) در خاکهای برخی مناطق دنیا باعث کاهش عملکرد و ارزش غذایی جو میشود. علیرغم وجود تنوع ژنتیکی در تحمل به کمبود کلسیم، انتخاب فنوتیپی برای بهبود کارایی کلسیم در مرحله رویشی دشوار بوده ولی میتوان از مارکرهای مولکولی برای این منظور استفاده کرد. به منظور درک بهتر اساس ژنتیکی کارایی جذب و تجمع کلسیم در مرحله رویشی (پنج برگی)، یک جمعیت شامل 148 دابلدهاپلوئید (DH) برای غلظت و محتوای کلسیم در مرحله رویشی و دانه در آزمایش گلدانی در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار مطالعه گردید. جمعیت دابلدهاپلوئید حاصل تلاقی بین Clipper (با کارایی کم تجمع کلسیم) و Sahara3771 (با کارایی بالای تجمع کلسیم) بود. در این تحقیق 30 نشانگر جدید ISSR به 466 جایگاه قبلی روی نقشه پیوستگی جمعیت اضافه گردید. نشانگرها در مجموع 1460 سانتی مورگان را پوشش داده و متوسط فاصله دو نشانگر مجاور 3 سانتی مورگان بود. تجزیه QTL منجر به شناسایی پنج و سه QTL به ترتیب برای غلظت و محتوای کلسیم بوته شد. هفت QTL برای غلظت کلسیم دانه و چهار QTL برای محتوای کلسیم دانه نیز شناسایی شد، که به ترتیب 62 و 46 درصد از کل تنوع فنوتیپی را تبیین می کردند. که QTL واقع بر کروموزوم 5H با 15 درصد بزرگ اثر ترین QTL برای غلظت کلسیم دانه، و QTL واقع بر کروموزوم 2H با 28 درصد بزرگ اثر ترین QTL برای محتوای کلسیم دانه بود. شناسایی QTL های بزرگاثر در غلظت و محتوای کلسیم بوته و دانه، سودمندی استفاده از مارکرهای مولکولی در شناسایی نواحی ژنومی موثر در افزایش کارایی کلسیم در مرحله رویشی را نشان میدهد که از این پتانسیل برای انتخاب به کمک نشانگر (MAS) در آیندهای نزدیک در برنامه های اصلاح برای افزایش کارایی کلسیم بهره برداری نمود.

جو زراعی، کارایی کلسیم، مکانهای ژنی صفات کمی (QTL)، نشانگرهای SSR و ISSR