منیره رحیمی - دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران
اسلام مجیدی هروان - استاد پژوهشکده موسسه تحقیقات بیوتکنولوژی کشاورزی کرج
مصطفی ولی زاده - استاد دانشگاه تبریز
فرشاد ابراهیم پور - دانشیار دانشگاه پیام نور تهران

امروزه بصورت عمومی پذیرفته شده که جوی زراعی از Hordeum vulgare L. subsp. Spontaneum منشاء گرفته است، با این وجود هنوز دقیقاً مشخص نیست که فرآیند اهلی شدن این گیاه فقط در منطقه هلال حاصلخیز اتفاق افتاده و یا این فرآیند در نقاط مختلفی از جهان به صورت همزمان به وقوع پیوسته است. در تحقیق حاضر به منظور تعین مرکز یا مراکز اصلی تنوع و اهلی شدن گیاه جو، 266 جوی وحشی H. spontaneum از مناطقی واقع در هلال حاصلخیز و خارج از آن به همراه 44 نمونه جوی زراعی از نقاط مختلف دنیا از طریق تجزیه پروتئین های ذخیره ای مورد بررسی قرار گرفت. برای هوردئین های C ،D و B به ترتیب 12، 21 و 20 الگوی متفاوت مشاهده شد. پارامترهای ژنتیکی، نظیر تعداد الگو و شاخص تنوع ژنتیکی نشان داد احتمالاً منطقه هلال حاصلخیز و خصوصاً نواحی جنوب غرب ایران، شمال عراق، جنوب شرق ترکیه و اردن مراکز اصلی تنوع گیاه جوی وحشی H. spontaneum می باشند. با این حال نواحی شمال افریقا و آسیای شرقی می توانند به عنوان مراکز ثانویه تنوع این گیاه مطرح باشند.از سوی دیگر بررسی فواصل ژنتیکی جمعیت ها نشان داد که ژنوتیپ های جوی وحشی شمال عراق و جنوب شرق ترکیه نزدیکترین جمعیت ها به نمونه های زراعی امروزی بودند. این نتیجه نشانگر آنست که این نواحی محتمل ترین مناطق برای اهلیشدن گیاه جو بحساب می آیند.

اهلی شدن ، تنوع ژنتیکی ، جوی وحشی H. Spontaneum، چندشکلی هوردئین ها ، هلال حاصلخیز