مسعود رضایی - کارشناس ارشد معماری، ایلام، خیابان استقلال، کوچه شهید چناری
مریم داور - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه علوم و تحقیقات ایلام
ابراهیم مرادی - استادیار گروه معماری دانشگاه علوم و تحقیقات ایلام

هر فضاهای باز در معماری سنتی با نگاهی کلینگر و همه جانبه خلق شدهاند و همین دید کلنگر، رمز ماندگاری این الگو بوده است. فضا محوری عامل پدیداری یک کل منسجم و پیوسته در بناها و شهرهای سنتی ایران است و فضای باز حیاطمرکزی به عنوان عنصری وحدت بخش در ایجاد یک کل منسجم و همسو با عوامل اقلیمی نقش اصلی را بازی میکند. این عنصر ضمن هماهنگی و همسویی با اقلیم محل احداث بنا، نوعی معماری درونگرا را پدید آورده که در سایه آنآرامش خاطر ساکنان از دیدهای مزاحم و حفظ محرمیت بین فضای خانه با معبر و همسایگان و نامحرمان حاصل گردیده است به گونهای که توانسته ضمن تفکیک فضایی و قرارگیریهای منطقی اجزای خانه، نوعی ایجاد حرمت برای خانه صورت پذیرد. در این مقاله نگارندگان با فرض اینکه وجود حیاط مرکزی در معماری سنتی ایران توانسته سبب ایجاد محرمیت و حفظ حریم خانه و بنا شود، با استفاده از مطالعات کتابخانهای اقدام به پژوهش نمودهاند. در ادامه ضمن تعریفی از حیاط مرکزی به توصیف واژه محرمیت از دید قرآن کریم و متون مختلف پرداخته و ضمن بیان مسئله محرمیت درمعماری اهمیت حریم خانه و خلق درونگرایی را بیان نموده و با بررسی موارد ذکر شده و توصیف جزیی ازمعماری سنتی ایران به این نتیجه رسیدهاند که حیاط مرکزی ضمن خلق معماری درونگرا توانسته درون خانه از دید نامحرمان دور نگه دارد و تمام اتفاقات داخل بنا را در درون خود ساختمان به نمایش بگذارد به طوریکه هیچگونه ارتباط و روزنی به غیر از درب وردی به بنا با فضای بیرون نداشته و ضمن حفظ محرمیت تمام زیبایی خود را در درون به نمایش بگذارد.

حیاط مرکزی، محرمیت، درونگرایی، معماری سنتی