احمد خاتمی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی
منا علی مددی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی
عیسی امن خانی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی

رباعی قالب شعریای است که نخست در میان شاعرانی ایرانی رواج یافته، سپس به شعر عرب راه پیدا کرده است؛ اما با وجود آنکه عده ای چون شمس قیس رازی رباعی را ساخته رودکی می دانند، به دلیل عدم وجود اسناد کافی، درباره اینکه مبدع آن چه کسی است، اتفاق نظری وجود ندارد؛ تا جایی که گروهی معتقدند که رباعی ریشه در خسروانی های پیش از اسلام داشته است و برخی نیز نخستین رباعی ها را به صوفیه منسوب کرده اند. در این مقاله نویسندگان با اعتقاد به اینکه چنین پژوهش هایی نتیجه متقنی نخواهد داشت، این موضوع را از منظری دیگر نگریسته، تلاش کرده اند تا با استفاده از نظریه ساختار گرایی تکوینی لوسین گلدمن- که میان شکل اثر و جهان نگری حاکم بر عصری که اثر در آن شکل گرفته است، ارتباط برقرار می کند- نشان دهند که چگونه قالب رباعی- البته در معنای مصطلح وامروزی آن- که از ساختاری منطقی برخوردار است، انعکاس جهان نگری عقلانی شاعران خردگرای سبک خراسانی است، نه شکل تکامل یافته شعر ایران پیش از اسلام

رودکی، رباعی، ساختارگرایی تکوینی، ساختار معنادار