حمیرا زمردی - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
ایمان منسوب بصیری - دانشجوی کارشناسی ارشد ادبیات فارسی دانشگاه تهران

کشف المحجوب هجویری یکی از قدیم ترین و عمده ترینمنابع عرفانی ادب پارسی است، از این رو می تواند در جستجوی مآخذی که در ایجاد عرفان ایرانی- اسلامی نقش داشته اند، مؤثر باشد. مأخذی که مؤلف- گاه بدون آنکه از نام و نشان اصلی آنها آگاه باشد- استفاده کرده است، یعنی کتبی که در نهضت ترجمه از زبان های گوناگون به ویزه یونانی به تازی درآمده اند و بعضاً نام صحیح اثر و مرلف در نزد نویسندگان اسلامی ناشناخته بوده است. زیرا مطابق رسم قدما ایشان کمتر به ذکر نام منبع قول خود می پرداخته اند و اقوال منقول را به صورت عام در مطاوی گفتار خیوش مندرج می ساخته اند و همین امر موجب شده که مرلف را صاحب قول بدانند. در این مقاله سعی بر آن است که علاوه بر ذکر منابع برخی عبارات، از آبشخورهای مشترکی که در شکل گیری عرفان اسلامی و مسیحی تأثیر گذار بوده اند، سخن به میان آید و تأثیر آن ها در کشف المحجوب بررسی شود. بدیهی است که در این طریق، توارد و تداعی معانی در ایجاد افکار مشترک مؤثر است و نمی توان هر شباهتی را قطعاً حاکی از برداشت و اقتباس دانست.

کشف المحجوب، امثال و حکم، فلسفه یونان، فلسفه نوافلاطونی، فرهنگ مسیحی