زهرا صادقی
محسن خدادادی
عبدالکریم کاشی

به منظور ارزیابی و شناخت پتانسیل موجود در مورفوتیپ های توده های بومی مناطق مختلف کشور و استفاده از نتایج آن در برنامه های بهنژادی پیاز، بذور مورفوتیپ های 24 گانه توده ها و ارقام بومی پیاز ایران جمع آوری شده از استان های آذربایجان شرقی (قرمز آذرشهر)، تهران (قرمز ری)، خراسان رضوی (نیشابور) و زنجان (قولی قصه) در آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج در سال 1390 مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور بذور مورفوتیپ های مذکوردر اسفند ماه 1389 در خزانه کشت و در اردیبهشت ماه به مزرعه انتقال داده شدند. در طول دوره رشد عملیات داشت انجام گردید. در طول دوره رشد و پس از برداشت صفات رویشی و صفات سوخ اندازه گیری گردید. نتایج بیانگر وجود تنوع بسیار زیاد میان مورفوتیپ های مورد مطالعه از نظر صفات مورد بررسی بود. ازنظر صفات کمی ارقام آذر 8 ، سفید نیشابور ، قرمز ری 2 و قرمز نیشابور 1 بیشترین میزان عملکرد و بازارپسندی را به خود اختصاص دادند. دامنه تغییرات ماده خشک در توده های مورد بررسی از 10/25 درصد در مورفوتیپ آذر 1 تا 15/50 درصد در مورفوتیپ قولی قصه محلی نیک پی متغیر بود. از نظر درصد افتادگی بوته مورفوتیپ های قولی قصه بیشترین میانگین را به خود اختصاص دادند یعنی زودرس تر بودند .با توجه به جدول نتایج همبستگی میان صفات بین میزان بازارپسندی محصول با صفات ارتفاع بوته ، تعداد پیازها ، وزن سوخ و عملکرد کل همبستگی بالائی وجود دارد . بر اساس تجزیه خوشه ای 24 مورفوتیپ در سه گروه قرار گرفتند و نتایج گروه بندی نشان داد، گروه بندی بر اساس صفات مورفولوژیکی تا حدودی با گروه بندی جغرافیایی مطابقت دارد.

پیاز خوراکی ، مورفوتیپ ، توده ، رقم ، عملکرد ، سوخ