ناهید شوقی بدر - کارشناس ارشد آبخیزداری، دانشگاه تهران
غلامرضا زهتابیان - استاد، دانشکده منابع طبیعی،دانشگاه تهران
ریحانه مسعودی - دانشجوی دکتری بیابان زدایی، دانشگاه تهران-

حفظ منابع طبیعی یک محدوده مطالعاتی (خاک، پوشش گیاهی، آب و...) می تواند مانع فرسایش، انتقال رسوب ، سیلابهای مخرب و بروز خشکسالی را گردد و ضمن تأمین پایداری رژیم آبی رودخانه ها و حفظ مهندسی رودخانه ها، موجبات بهره برداری بهینه از منابع طبیعی و آبی محدوده مطالعاتی را فراهم آورد، این کار جز با برنامه ریزی صحیح و مدیریت آبخیز امکان پذیر نیست . از جمله محورهای توسعه پایدار، عملکرد مناسب اقدامات آبخیزداری ذکر شده است . ارزیابی پروژه های آبخیزداری، امروزه از بنیادی ترینمسائلی است که در کشورها به منظور برنامه ریزی های آتی در خصوص طرح های اجرایی و مدیریت منابع طبیعی انجام می گیرد. در این تحقیق به بررسی نقش سازه های گابیونی در کنترل حجم رسوبات، در حوزه ابخیز توچال پرداخته می شود. به منظور ارزیابی این عملیات آبخیزداری ابتدا به جمع آوری نسخه ای از مطالعات شناسایی، تفضیلی و اجرایی طرح آبخیزداری منطقه، استخراج اهداف، گزینه های پیش بینی شده اجرایی، نوع اقدامات،مشخص کردن نوع عملیات پیش بینی شده ومشخصات فنی آن اقدام گردید.تعیین درصد میزان کارایی هر یک از سازه های اجرایی از طریق بررسی مجموع تکرارها با علامت مثبت به مجموع کل تکرارها با توجه به وضعیت سازه ها و میزان کنترل رسوب در منطقه مورد بررسی قرار گرفت و میزان درصد کارایی سازه محاسبه شد. سپس میزان حجم رسوب یافته، وزن مخصوص رسوب و وزن رسوب (تن) برای هر یک سازه ها گابیونی و همچنین میزان اثر بخشی سازه های اجرایی در کنترل رسوب محاسبه شد.در منطقه مورد مطالعه تعداد 10 سازه ی گابیونی اجراشده است.نتایج حاصل ازبازدید ها و مطالعات نشان داد که سازه های گابیونی از وضعیت مناسبی برخوردارند. علت اصلی مناسب بودن این نوع سازه محل آن و اجرای دقیق از نظر طراحی و همخوانی شرایط حوزه با این نوع سازه بوده است. کارائی کلی سازه های گابیونی با در نظر گرفتن وزن یکسان برای هر عامل از فرمول S/N= کارائی نسبی، 75 درصدبراورد گردید. هم چنین نتایج آزمایش رسوبات تجمع پیدا کرده پشت بندها نشان داد که، بافت رسوبات این سازه ها شامل 25 درصد Fine sand؛ 30 درصد Corse Sand؛ 50 درصد Silt و 5 درصد Clay می باشد.

عملیات آبخیزداری، سازه گابیون، رسوب