پیمان اکبرزاده - دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه سمنان
سیدحسن کابلی - استادیار گروه مدیریت مناطق خشک، دانشکده کویر شناسی، دانشگاه سمنان
امیر جلالی - دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه سمنان

تبدیل مراکز روستایی به نقاط منفصل شهری که امروزه رو به گسترش است، اثرات اقتصادی و اجتماعی متعددی به همراه دارد. تغییرات کاربری اراضی از جمله این اثرات است. مطالعه پیرامونی فضای روستایی در اراضی زراعی و مرتعی در جهان دارای سابقه نسبتا طولانی می باشد. در پژوهش حاضر تغییرات کاربری اراضی و اثرات آن روی تغییرات تعداد دام و نظام دامپروری در روستای حسن آباد مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش حاصل بررسی محلی و میدانی در سطح روستا و تکمیل پرسشنامه و جمع آوری آمار و اطلاعات مرتبط است. جهت تحلیل های مکانی نرم افزار ArcGIS و برای انجام مقایسات آماری از نرم افزار SPSS استفاده گردید. در این پژوهش ، خصوصیات جمعیت شناسی منطقه، معاش و اقتصاد و امکانات زندگی خانوار، مشکلات معیشتی مردم روستا، امکانات معیشتی موجود در منطقه، نحوه برخورد مردم با مراتع و متقابل آن نقش مراتع در معیشت مردم منطقه مورد پژوهش قرار گرفت. نتایج بدست آمده از این پژوهش حاکی از آن است که حدود 4 هکتار از گستره مراتع به علت افزایش محدوده روستا کاهش یافته است. بر اساس مطالعات میدانی و نظرات مردم ساکن روستا تبدیل مرتع به اراضی زراعی و باغ و ساخت مسکن، حدود 48.5 درصد افزایش یافته است. مهمترین دلیل آن نزدیکی به مرکز استان و تبدیل روستا به شهر و به تبع آن مورد توجه قرار گرفتن ساخت مسکن و افزایش قیمت به شرط تغییر کاربری اراضی بوده است؛ افزایش قیمت برای یک هکتار زمین از 60 میلیون ریال به 600 میلیون ریال با تغییر کاربری ثبت شده است. این افزایش 10 برابری مشوق خوبی جهت تغییر کاربری اراضی بود. به علت تبدیل روستا به شهر در چند سال اخیر سرعت تغییر کاربری اراضی(مرتعی، زراعی، باغی) به مناطق مسکونی افزایش یافته و کاهش اراضی مرتعی بر روی تعداد دام روستا اثر منفی گذارده است، به طوری که 93.8 درصد جمعیت تحقیق معتقد به کاهش شدید تعداد دام و تغییر نظام دامپروری می باشند. ممانعت شهرداری و شبکه بهداشت، از پرورش دام در داخل محدوده از علل دیگر کاهش دام ذکر شده است. در مجموع تبدیل روستا به شهر منجر به تضعیف نظام دامداری سنتی، فقدان یا ضعف درآمد این بخش و کاهش اشتغال در این حیطه گردیده است. افزایش قیمت زمین، مسکن و هزینه های ساخت از دیگر نتایج تغییر وضعیت روستا به شهر بود.

روستا، شهر، اثرات اقتصادی و اجتماعی