علیرضا فلاحی - مدیر گروه آموزشی و پژوهشی معماری و بازسازی دانشگاه شهید بهشتی
اردشیر سیاح مفضلی - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت شهری – دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

زمین لرزه در حال حاضر پدیده ای غیر قابل پیش بینی است و تاکنون کارشناسان و متخصصان، فاقد دانش علمی جامعی برای پیش بینی دقیق محل، زمان و بزرگی زمین لرزه های آینده بوده اند. لذا، به منظور پیش بینی رویدادهای احتمالی ناشی از وقوع زلزله و آثار و خسارات آنها ابزارهای بسیار و دانش علمی و مهندسی مناسبی وجود دارد. از جمله راهکارهایی که می توان در مقابله با اثرات مخرب زلزله در پیش گرفت پیش بینی و تخمین رویدادهای احتمالی و آثار ناشی از آن ها یا «تهیه سناریوی زلزله» است. سناریو ابزاری برای برنامه ریزی است که طرح کلی آثار احتمالی را ارائه می دهد و می توان واکنش اضطراری صحیح را بر اساس سناریو تعیین نمود. سناریو به مدیران بحران و اعضای جامعه کمک می کند تا آثار زمین لرزه را تجسم و برای کاهش تلفات تصمیم های لازم را اتخاذ کنند. تهیه و تدوین سناریوی زلزله طی فرایند ارزیابی خطرپذیری لرزه ای صورت می پذیرد، که در آن به دنبال بدست آوردن احتمال و میزان تلفات انسانی و خسارت به ساختمان ها، زیر ساخت ها و همچنین نرخ خسارات اقتصادی-اجتماعی در اثر وقوع یک زلزله احتمالی هستیم. از آنجایی که مخاطرات، آسیب پذیری و خطرپذیری به طور پیوسته ای به هم مربوط هستند، بسیار مهم است که عوامل در معرض خطر به درستی ارزیابی شوند، به روز باشند و بر اساس قواعد معینی نیز صورت پذیرند. رویکرد RADIUS در سال 1996 در قالب پروژه ای شکل گرفت و هدف آن تهیه سناریوی زلزله و تدوین برنامه اقدام برای شهرهای در معرض خطر زلزله در کشورهای درحال توسعه بود. از جمله اهداف رویکرد RADIUS تهیه یک ابزار عملی و کاربردی برای مدیریت خطرپذیری لرزه ای که بتوان در شهرهای زلزله خیز از آن استفاده نمود و همچنین جهت ارتقای سطح تبادل اطلاعات خطرپذیری لرزه ای مورد استفاده قرار گیرد. رویکرد RADIUS منجر به طراحی نرم افزاری با همین نام گردید که برنامه کامپیوتری رایانه ای می باشد و به منظور تخمین خسارات لرزه ای، برای تصمیم گیرندگان بکار گرفته شده و جهت تهیه و تدوین سناریوی زلزله، با بکارگیری اطلاعات موجود، مورد استفاده قرار می گیرد. این نرم افزار نتایج استانداردی را بر اساس پردازش اطلاعات اولیه موجود در مورد تخمین و برآورد خسارت به مناطق شهری ارائه می کند که می توان برای تدوین برنامه پاسخ اضطراری از آن سود جست. مقاله حاضر ضمن معرفی رویکرد RADIUS به مزایای استفاده از این نرم افزار عنوان روشی ساده جهت ارزیابی خطرپذیری لرزه ای و تخمین خسارت و تهیه و تدوین سناریوی زلزله که بتوان از آن در شهرهای کشور و بدون نیاز به تخصص های پیچیده استفاده نموده پرداخته می شود. نمونه موردی این روش در منطقه 13 شهرداری تهران انجام شده و رئوس نتایج آورده شده اند.

سناریوی زلزله – RADIUS – ارزیابی خطرپذیری زلزله – تخمین خسارت – مدیریت خطرپذیری زلزله