مصطفی بهزادفر - استاد گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم وصنعت ایران
اصغر مولائی - کارشناس معماری و کارشناس ارشد طراحی شهری دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

هویت سکونتگاه ها میتواند براساس امامزاده ها به عنوان قلب تپنده شهرها و روستاها مطالعه شود. امامزاده ها به عنوان مرکزی فرهنگی و اجتماعی، نقش مهمی در هویت شهرهای ایرانی دارند. این فضاها ضمن داشتن مرکزیت در استخوان بندی شهرهای ایرانی، بستر رویدادها و حیات فرهنگی_اجتماعی شهروندان در مناسبتها و ایام خاص میباشند. امامزاده ها به عنوان حرمی امن، محبوب و پایدار، با تاریخ شهرها گره خورده و در تحولات شهری نقشی کلیدی و جهتدار داشته اند. این مراکز ضمن به عنوان عنصری ساختاری در هویت شهر مربوطه دارند، بر هویت شهرهای پیرامونی نیز تاثیر گذاشته و به عنوان قطب فرهنگی- اجتماعی و گردشگری مذهبی نقشآفریناند. امامزادهها ضمن تداوم حیات پایدار از طریق آیین زیارت، در مناسبتهای خاص به کانون برگزاری آیینها و سنتهای دینی و مذهبی بویژه جشنها، اعیاد و عزاداریهای تبدیل میشوند. از این رو مقاله حاضر به بازشناسی جایگاه و اهیمت بنیادین امامزادهها در هویت شهرها و روستاهای ایرانی میپردازد. بطور کلی امامزاده ها نقشی وحدت آفرین در ساختار فرهنگی، اجتماعی و کالبدی دارند. در بعد فرهنگی و اجتماعی جاذب افراد و گروههای جامعه در فضایی واحد و القای حسوحال مذهبی و روحانی، نماد پایدار فرهنگی و بستر بیبدیل نمایشگر هویت اجتماعی محسوب می شود. در بعد کالبدی، امامزاده ها، در نقاط کلیدی و ساختاری شهرها و روستاها قرار دارند. در این راستا ارتباط و اتصال فضاهای امامزاده با اجزاو عناصر پیرامون خود بویژه شبکه معابر و مسیرهای اصلی و فرعی، مساجد، بازارها و محله های پیرامونی، حائز اهمیتی قابل توجه در طراحی شهری سکونتگاه های مذکور است. در نمونه موردی امامزاده صالح(ع) تجریش، پیوند این مجموعه با زندگی شهری، آمیختگی امامزاده با عناصر بازار، تکیه و فعالیتهای پویای متنوع پیرامونی قابل ملاحظه است.

امامزاده ها، هویت شهری، وحدت، کانون فرهنگی_اجتماعی، ساختار کالبدی، امامزاده صالح تجریش