علیرضا رضوانی - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد، دکترای شهرسازی وکارشناس ارشد معماری

اگر بپذیریم که شکل و کالبد شهرها متأثر از هویت، فرهنگ و تمدن شهروندان و ایجادکنندگان آن است، قطعا به این نتیجه می رسیم که ویژگیهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی جاری و حاکم بر یک جامعه همان عواملی هستند که شکل کالبدی شهرها را در گذر زمان و در فضای حضور و تعامل انسانها با محیط، ساخته اند. در اینجاست که زشتی و زیبایی این شاکله و ساختار کالبدی، قطعا تظاهری از ارزشها و نقصانهای فرهنگ و تمدن یک جامعه و تعاملات آن جامعه با محیط و با یکدیگر است. با توسعه ارتباطات میان فرهنگها و رشد انتظارات شهروندان در شهرها، بیش از صد سال است که جریانی متفاوت با آنچه گفته شد یعنی تأثیر کالبد شهر بر فرهنگ و هویت شهروندان را مشاهده می کنیم. بسیاری از کشورهای توسعه یافته و به تأکید، درحال توسعه در دنیایی با رقابت شدید، چنین مسیری از توسعه را در بسیاری از شهرهای خود برنامه ریزی کرده یا به جبر، آگاهانه یا ناآگاه تجربه کرده اند. نگارنده در این مقاله تلاش می کند اهمیت و جایگاه این حرکت وارونه را در توسعه امروز شهرها بیان کند و نقش مدیریتهای شهری را برای آمادگی و برنامه ریزی برای این جریان توسعه تأکید نماید. در ابتدا ضمن تعریف عوامل پنجگانه(فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و جغرافیایی)، نقش مدیریت شهری در توسعه شهری دوسویه مورد بررسی قرارخواهد گرفت و بر اساس آن هویت های پنج گانه معرفی می شوند و ضمن مرور برخی تجربه های توسعه معاصر، جایگاه کالبد شهری هویت ساز بیان می گردد.

هویت کالبدی، عوامل پنج گانه، مدیریت شهری، فرهنگ شهری، تعامل وارونه