سید علی جوزی - دانشیار گروه محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
مرتضی شکوری پور قاسم آبادی - کارشناس ارشد محیط زیست دریا ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال
رویا نزاکتی - استادیار گروه محیط زیست ،دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

سد طالقان باحجم مخزن اولیه 420 میلیون مترمکعب و حجم مفید 329 میلیون مترمکعب ازنوع سدهای بتنی (سنگریزه ای - رسی)بوده و در 9کیلومتری شمال غربی شهر طالقان درطول جغرافیایی 50 درجه و 37 دقیقه و عرض جغرافیایی 36 درجه و 11 دقیقه بر روی رودخانه شاهرود (طالقان رود ) احداث شده است. این سد با هدف تأمین آب آشامیدنی شهرهای تهران و کرج ، تأمین آب برای اراضی پایین دست در شهرستان ساوجبلاغ و دشت قزوین ، ، کنترل سیلاب و حوزه گردشگری درسال 1385 به بهره برداری رسید. مواد و روش ها: این مطالعه باهدف تجزیه و تحلیل اثرات محیط زیستی ناشی ازبهره برداری سد طالقان به انجام رسیده است. پس ازجمع آوری اطلاعات پایه ، بازدید زمینی از محدوده مورد نظر و دریاچه سد فهرستی از منابع زیست محیطی تحت تأثیر تهیه گردید و پس از آن محدوده مطالعاتی درقالب محیطهای بلافصل ، تحت اثر مستقیم و غیر مستقیم تعیین شد. سپس نقشه های مورد نیاز اعم از موقعیت حوضه، ایستگاهها، پوشش گیاهی و ... در محیط GIS تهیه شد. کارنمونه برداری از آب درد و فصل سرد خشک و گرم و خشک در چهار مرحله انجام و تجزیه و تحلیل نمونه های آب انجام شد. به منظور پیش بینی اثرات سد از روش اختصاصی ارزیابی سدها موسوم به روش ICOLD استفاده شد. پس ازآنکه کلیه اثرات تعیین شد از آنجایی که روش ICOLD یک روش کیفی است برای تعیین وزن و نمره دهی و تفسیر اثرات ازروش تحلیل سلسله مراتبی AHP استفاده گردید. بحث و نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان می دهد که سد طالقان بر روی محیط بیولوژیکی و محیط اقتصادی اجتماعی و فرهنگی اثری مثبت داشته و نمرات (74+) و (141+) را به خود اختصاص داده است و تنها بر محیط فیزیکی شیمیایی اثرمنفی معادل با (83-) داشته است آنچه از جمعبندی ارزیابی اثرات بر می آیدوجود سد طالقان در فاز بهره برداری در خصوص اثرات آن بر محیط در کل مفید می باشد وبا عنایت به ارزش های حیاتی سد در بعد منطقه ای و محلی و قابل اغماض بودن پیامدهای منفی آن، در مجموع وجود سد طالقان و بهره برداری از آن با نمره (132+) تأثیر مثبتی بر منطقه داشته است. مضاف بر اینکه در منطقه سد هیچگونه فون و فلور و یا زیستگاه های شناخته شده ای وجود ندارد که با ایجاد سد دستخوش نابودی گردد. در پایان راهبردها و راهکارهای مدیریتی جهت تقلیل آثار منفی ناشی ازبهره برداری سد نظیر : کاهش رسوب ورودی به دریاچه ، ترویج روش بیولوژیکی در مبارزه با آفات زراعی به جای سموم پیشنهاد شده است که مدیریت صحیح زیست محیطی حوضه آبخیز طالقان منوط به اجرای دقیق و کامل این راهکارهای پیشنهادی می باشد.

ارزیابی محیط زیست – پیش بینی اثرات زیست محیطی – روش ICOLD- روش AHP - مرحله بهره برداری - سد طالقان