نگار طیب زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشگاه تهران، دانشکده محیط زیست
احمدرضا یاوری - دانشیار گروه برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران
بهرام ملک محمدی - استادیار گروه برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران

ارزیابی ریسک محیط زیستی یک ابزار مهم در مدیریت محیط زیست به منظور کاهش مخاطرات در اکوسیستم ها و دستیابی به توسعه پایدار به شمار می رود که امروزه در برنامه ریزیها و سیاستگذاریهای کشورهای مختلف جهان مورد توجه قرار گرفته است. تالابها اکوسیستمهای حساس و بسیار ارزشمندی هستند که در سالهای اخیر با توجه به فعالیت های مخرب انسانی با مخاطرات فراوانی مواجه شده اند. در این تحقیق ارزیابی ریسک محیط زیستی تالاب شادگان با استفاده از شبکه بیزین توسعه یافته مبتنی بر چارچوب روش های تصمیم گیری چند معیاره با در نظر گرفتن روابط بین متغیرها و شرایط عدم قطعیت صورت گرفته است. به منظور دست یابی به یک راه حل جامع برای بررسی مسائل پیچیده ای چون ارزیابی ریسک محیط زیستی تالابها ادغام روش های تصمیم گیری چند معیاره و شبکه های بیزین میتواند از کارایی بالایی برخوردار باشد. برای تالاب شادگان گزینه های اصلی ریسک محیط زیستی از طریق پرسشنامه دلفی و ویژگی های منطقه انتخاب شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، در میان مقادیر احتمالاتی گره تصمیم شبکه بیزین به عنوان خروجی، که شامل گزینه های ریسک است، تغییر کاربری اراضی، آلودگی آب و خشکسالی با مقادیر 0/913، 0/869 و 0/811 بیشترین اثر را بر تالاب شادگان دارند و بهره برداری بی رویه، تغییر رژیم آب، رسوبگذاری و کاهش تنوع زیستی با مقادیر 0/794، 0/716، 0/642 و 0/638 در اولویت های بعدی قرار دارند. همچنین نتایج نشان می دهد، خروجی های حاصل از مدل با آنچه که در محیط واقعی روی می دهد کاملا مطابقت دارند. یک شبکه بیزین توسعه داده شده علاوه بر اینکه به عنوان یک سیستم پشتیبانی تصمیم گیری برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره به حساب می آید، این امکان را نیز فراهم می کند که با در نظر گرفتن روابط بین گره ها مدلسازی انجام شود.

شبکه بیزین، ارزیابی ریسک محیط زیستی، عدم قطعیت، روش های تصمیم گیری چند معیاره، تالاب شادگان