سید ادیب بنی مهد - دانشجوی دکتری، بخش مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، ایران.
داور خلیلی - دانشیار، بخش مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، ایران.

در پژوهش حاضر جهت پایش خشکسالی در 10 ایستگاه سینوپتیک منتخب کشور ایران با شرایط آب و هوایی متفاوت، از شاخص های خشکسالی هواشناسی RDI ، SPI و SPEI استفاده شده است. شاخص SPI بر اساس مقادیر بارندگی، شاخص RDI بر اساس نسبت بارندگی به تبخیر-تعرق پتانسیل و شاخص SPEI بر اساس تفاضل تبخیر-تعرق پتانسیل از بارندگی، در مقیاسهای زمانی 3-، 6- و 12- ماهه محاسبه گردیده اند. نتایج نشان داد که رفتار این شاخصها در شرایط آب و هوایی خیلی مرطوب (ایستگاه بندر انزلی) تا حد بسیار زیادی مشابه یکدیگر بود. به علاوه، با وجود اینکه در شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک(مانند ایستگاههای تهران و شیراز) ، رفتار شاخصهای SPI و RDI بسیار مشابه بود، ولی شاخص SPEI اندکی متفاوت رفتار نمود. از نتایج مشخص شد که مقادیر بحرانیتر خشکسالی، توسط RDI تعیین میگردد. همچنین در این تحقیق، برای تعیین وابستگی خشکسالی به دوره های (ماه) قبل، از زنجیره مارکف استفاده شد. در این راستا، مرتبه وابستگی زنجیره مارکف مربوط به رخداد واقعه های خشکسالی با بکارگیری شاخصهای مورد مطالعه با سریهای زمانی مختلف، در چهار حالت کلاسهای مختلف خشکسالی ( 1- ترسالی، 2- خشکسالی ملایم، 3- خشکسالی متوسط و 4- خشکسالی شدید و خیلی شدید) با استفاده از آزمون های AIC و BIC تعیین شده است. نتایج نشان داد که وابستگی زنجیره مارکف در تمام ایستگاههای مورد بررسی برای شاخصهای SPI و RDI با تمام سریهای زمانی مورد بررسی از مرتبه اول بود. این وابستگی برای شاخص SPEI با سریهای زمانی 3- و 6- ماهه برای تمام شرایط آب و هوایی، از مرتبه دوم تعیین گردید.

خشکسالی هواشناسی، زنجیره مارکف، شاخص SPEI ، RDI ، SPI، مرتبه وابستگی خشکسالی