مهدی عرفانیان - استادیار گروه مرتع و آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
سحر بابایی - دانشجوی کارشتاسی ارشد رشته آبخیزداری دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

برآورد نرخ تبخیر و تعرق در مطالعات بیلان آبی هر منطقه از اهمیت زیادی برخوردار است. تاکنون مدلهای متعددی برای برآورد نرخ تبخیر تعرق مرجع ( ET0 ) توسط دانشمندان معرفی و مورد استفاده قرار گرفته اند. بعنوان مثال، مدل پنمن- مونتیث- فائو( PMF56 ) یکی از متداولترین مدلهای برآورد نرخ تبخیر و تعرق مرجع میباشد. پارامترهای اقلیمی مورد استفاده این مدل شامل سرعت باد، دما (نقطه شبنم ، حداقل، حداکثر و میانگین) و ... است. از جمله پارامترهای مهم ورودی این مدل، مقدار تابش طول موج کوتاه خورشیدی ( Rs) میباشد. مقدار این پارامتر در بیشتر ایستگاههای هواشناسی کشور اندازه گیری نمیشود و اغلب با استفاده از مدلهای تجربی مانند آنگستروم پریسکات و یا روشهای مبتنی بر دما (معادله هارگرویز) تخمین زده می شود ولی اعتبارسنجی این مدلها در بیشتر موارد نادیده گرفته می شود. در تحقیق حاضر، برای تخمین مولفه تابش خورشیدی، مدل فیزیکی هیبرید ( Hybrid ) و مدلهای اصلاح شده دانشیار و صباغ در ایستگاه سینوپتیک تبریز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مدل هیبرید از دقت بسیار بالاتری نسبت به روشهای صباغ و دانشیار برای تخمین تابش خورشیدی در مقیاس ماهانه در ایستگاه سینوپتیک تبریز برخوردار است. به عبارتی دیگر، در مرحله اعتبارسنجی مدلهای مختلف تخمین تابش، مدل هیبرید بعنوان بهترین مدل انتخاب شد. بر اساس نتایج بدست آمده، مدل تابش هیبرید وPMF56 در محیط فرترن برنامه نویسی و ترکیب شده و مدل تلفیقی PMF56-Hybrid توسعه یافت. سپس نرخ تبخیر و تعرق ET0 در مقیاس ماهانه برای یک دوره آماری 10 ساله از 1999 تا 2008 برای ایستگاه تبریز برآورد شد. مدل تلفیقی مذکور، بعنوان یک مدل نوین برای تخمین مناسبتر مولفه تابش خورشیدی و نرخ تبخیر و تعرق مرجع به محققان و کارشناسان ایران معرفی می شود.

ایستگاه تبریز، مدل هیبرید، PMF56 ، تابش، تبخیر و تعرق مرجع