فرامرز بیجنوند - دانشجوی دکتری تعلیم و تربیت دانشگاه خوارزمی
علیرضا محمودنیا - عضو هیات علمی فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه خوارزمی

یکی از مهمترین نیازهای عصر حاضر در زمینهی تربیت افرادی که بتوانند در عرصههای مختلف جامعه حضوری فعال ومنطقی داشته باشند، توجه و دستیابی به مهارت تفکر انتقادی است. کسب مهارتهای تفکر انتقادی ریشه در دیدگاه تربیتانتقادی دارد. یکی از اهداف نهایی تعلیم و تربیت انتقادی، آمادهسازی شهروندانی آگاه و انتقادی برای مشارکت فعال در جامعه است. بر این اساس، پرورش مهارتهای تفکر انتقادی بهعنوان یکی از اهداف بنیادی نظامهای آموزشی اعم ازمدارس و دانشگاهها تلقی میشود( دیناروند و ایمانی، 1387 ). در دنیای امروز بیش از هر زمان دیگری کسب مهارتهای تفکر انتقادی به ضرورتی غیر قابل انکار در بازار کار، رویارویی یا سؤالات مادی و معنوی، ارزیابی دیدگاهها، خطمشیهای افراد، مؤسسات و نهایتاً مواجهه با مشکلات اجتماعی تبدیل شده است( هاتچر و اسپنسر، 2005 ). گیلفورد وهمکاران( 2004 ) بر این باورند که ضرورت پرورش مهارتهای تفکر انتقادی از طریق برنامهی درسی به یکی از عمدهترین مقاصد مربیان تربیتی کشورها تبدیل شده است. پژوهشهای آموزشی نشان داده است که بر مبنای مهارتهای تفکر انتقادی، میتوان مقدار میانگین نمرات سالیانه( بهرنز، 1996 ؛ تاب، 1997 ؛ واتسون و گلیزر، 1980 ) ، نمرات دروس( واتسون و گلیزر، 1980 ؛ ویلسون و واگنر، 1981 ) ، پیشرفت و موفقیت تحصیلی دانشجویان و دانشآموختگان ( گاریت و والف، 1978 ؛ علیوندی وفا، 1385 ) ، وجود رابطهی معنادار بین نمرات آزمون ورود به دانشگاه و نمرات تفکرانتقادی دانشجویان( اطهری، 1386 ) را پیشبینی کر . د هیئتهای ملی خاص رسیدگی کننده به کیفیت نظام آموزشی، به ناتوانی نظامهای آموزشی در پرورش تفکر انتقادی اذعان کرده و خواهان گنجانیدن آموزش تفکر انتقادی در برنامههایدرسی این نظام، به عنوان چهارمین عنصر آموزش پایه و اساسی( پس از خواندن، نوشتن و حساب کردن) شدهاند و همچنین، تمام نظامهای دانشگاهی گذراندن دروسی در این زمینه را پیش از فارغالتحصیل شدن دانشجویان لازم دانستهاند( هورست، ترجمهی شعبانی ورکی و شجاع رضوی، 2006 ) ، چرا که مهارتهای تفکر انتقادی نیز مانند سایرمهارتهای فکری قابل پرورشاند. با توجه به مراتب فوق، مسألهی اساسی پژوهش حاضر، تبیین راهکارهای پرورش مهارتهای تفکر انتقادی جهت تحول در یادگیری فراگیران میباشد. به این منظور، با استفاده از روش تحلیل کیفی، سؤالات پژوهشی زیر مطرح و بررسی شدهاند: -1 راهکارهای( شیوههای) پرورش مهارتهای تفکر انتقادی کدامند؟ -2 فرایند آموز شراهکارهای پرورش مهارتهای تفکر انتقادی چگونه است؟

تفکر انتقادی- پرورش تفکر انتقادی- راهکارها- تحول یادگیری