محمدصادق کریمی - کارشناس ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات
ابراهیم مرادی - استادیار رشته باستان شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام
علی علایی - دکتری معماری، مربی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

بازار مهمترین شاهراه ارتباطی و فضای شهری بوده است. در گذشته به طور معمول در امتداد مهمترین راههای ارتباطی ازیک دروازه شروع و تا مرکز شهر یا دروازه دیگر شهر امتداد داشت. بازار به واسطه محل خرید و فروش، معاوضه و مبادلات وتولید مازاد بر مصرف روستاییان در یک محل در شهر کالاهایی بین بازرگانان و شهروندان مبادله میشد. قدمت تاریخی بازارها با شکلگیری تمدنهای اولیه و آغاز شهرنشینی همزمان است. وجود تمدنهای باشکوه و دورههای مختلف تاریخیشهری بدون بازار و مبادلات تجاری با همسایگان خود امکان نداشت. به طور کلی بازار در طول تاریخ، علاوه بر فعالیتاقتصادی، فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی و تفریحی نیز داشته است و همچنین یک مکان، یک روش زندگی، یک طبقه وویژه در کشور ایران نمادی از حیات را در شهر تداعی میکند. بازار، یکی از بزرگترین دستاوردهای تمدن دورهی اسلامی، به از جایگاه خاصی برخوردار بوده است. در شهرهای اسلامی، بازار، محور اصلی و اقتصادی شهر بوده که مراکز تولید و توزیعکالاهای گوناگون انبارهای مهم و مبادلات پولی در آن جای داشتند. بازار از سطحیترین تا عمیقترین وجه فرهنگی شهری محسوب میشود، با توجه به این امر نوع فضاها و کاربرد خاص فضاهای در نظر گرفته شده و همواره نوع فرهنگ دوره خود را مشخص میکند. مراکز تجاری در طول تاریخ با دگرگونیهایی همراه بوده است و با گذشت زمان در سطح وسیعی از اراضی شهرها به کاربری تجاری اختصاص یافته و نمود کالبدی آن به شکل دکان، بازار، پاساژ، فروشگاه و ... نمود یافته است. این مقاله در جهت شناخت بهتر سیر تحول بازارهای تمدنهای باستانی تا مراکز خرید امروزی است که با تغییرات کالبدی و جانماییهای مختلف همگام با تحولات شهری و شهرنشینی در پیکرهی شهری نمود پیدا کرده است

تحولات بازار، مراکز تجاری، جایگاه بازار، تمدن اسلامی