کیوان عقیلی دهکردی - دانشآموخته کارشناسی ارشد هواشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ، گروه هواشناسی، تهران،ایران
سهراب حجام - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ، گروه هواشناسی، تهران، ایران
امیرحسین مشکواتی - استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات ، گروه هواشناسی، تهران، ایران

پدیده تگرگ یکی از مخرب ترین بلایای طبیعی است که باعث خسارات فراوان بخصوص در بخش کشاورزی میشود. در این پژوهش مطالعه پدیده تگرگ در چند نمونه اقلیمی ایران (ایستگاههای اصفهان، تبریز، تهران(مهرآباد)، رشت، شیراز و مشهد) برای سالهای 1960 تا 2009 انجام شده است. این مطالعات در 4 مرحله بوسیله بررسیهای آماری، تحلیلهای ترمودینامیکی (مطالعه 20 شاخص ناپایداری) و بررسیهای دینامیکی(بررسی کمیت های تاوایی نسبی و واگرایی در تراز 500 هکتوپاسکال) انجام گرفته است. در این مطالعه دادههای مربوط به هوای حاضر با فواصل زمانی سه ساعته در دوره آماری 50 ساله2009-1960 ازسازمان هواشناسی، دادههای مورد نیاز برای ترسیم نقشههای دینامیکی(کمیتهای تاوایی نسبی و واگرایی در تراز 500 هکتوپاسکال) از مرکز NCEP /NCAR و شاخصهای ناپایداری و نمودارهای اسکیوتی از وبگاه دانشگاه وایومینگ استخراج شدهاند. در این تحقیق شاخصهای ناپایداری و نقشههای دینامیکی در ساعت 1200 بازه زمانی یک روز قبل ، روز رویداد و روز بعد از رویداد مورد مطالعه قرار گرفتهاند. بر طبق بررسیهای اقلیمی، ایستگاه تبریز بدلیل موقعیت جغرافیایی و توپوگرافی آن، بیشترین بارش تگرگ را دربین مناطق مطالعاتی به خود اختصاص داده است. در مجموع همه ایستگاهها، بیشینه بارش تگرگ در فصل گرم و ساعتUTC 12 ثبت شده است. کد 27 (رگبار تگرگ یا رگبار تگرگ و باران طی ساعت گذشته) دارای بیشترین دفعات گزارش میباشد مطالعه 20 شاخص ناپایداری CAPE ، TOTL ، VTOT، CTOT، KINX، SWET، LIFTV ، LIFT، SHOWوPWAT، THCK ، LCLP ، LCLT ، BRCV ، BRCH ، LFCV ،LFCT ، CINV ، CINS ، CAPV درایستگاههای مطالعاتی نشان داد که به دلیل شرایط متفاوت جغرافیایی، توپوگرافی ، اقلیمی و ... هر منطقه، حدود تغییرات شاخصهای ناپایداری در ایستگاههای مختلف ، متفاوت میباشد. از طرفی در مجموع همه ایستگاهها، شاخص های LFTVوPWAT ، THCK ، LCLP ، LCLT، LFCV، BRCV ، CINV، CAPV برای تحلیل پدیده تگرگ نسبت به بقیه شاخصها مناسبتر ارزیابی میشوند. بر اساس تحلیلهای دینامیکی( در تراز 500 هکتوپاسکال)، مقادیر کمیتهای تاوایی نسبی در روزهای بارش تگرگ نسبت به روز قبل( در ایستگاههای مطالعاتی) افزایش یافتهاند. بنابراین تغییرات کمیتهای تاوایی نسبی و واگرایی (در ایستگاههای مطالعاتی) میتواند به عنوان یکی از پیش نشانگرهای شدیدترین بارشهای تگرگ مورد استفاده قرار گیرد

تگرگ، تحلیل آماری، تحلیل دینامیکی، تحلیل ترمودینامیکی، شاخصهای ناپایداری