علی شماعی - عضو هیات علمی دانشگاه تربیت معلم

شهر تهران بزرگترین کلان شهر ایران باتوجه به توسعه فضایی- کالبدی روز افزون و وجود گسلهایی در شمال و جنوب آن همواره در معرض خطر زلزله قرار دارد. بر این اساس در چارچوب شناسایی مناطق فرسوده و آسیب پذیر و انجام اقداماتی لازم به منظور مقاوم سازی بافت های فرسوده به عنوان راهکاری برای کاهش ابعاد تلفات جانی و مالی است. انجام چنین اقداماتی تنها در سایه شناخت ابعاد آسیب پذیری در مناطق شهری بسیار ضروری است. در این مقاله هدف اصلی بررسی و تحلیل مناطق و نواحی آسیب پذیر شهر تهران از لحاظ کالبدی و زیرساختی است. روش غالب پژوهش توصیفی- تحلیلی است. به منظور گردآوری داده های مورد نیاز و بررسی و تحلیل از منابع کتابخانه ای و تصاویر ماهواره ای، طرح جامع و تفضیلی و نقشه های GIS شهر تهران استفاده شده است. همچنین به منظور تعیین ضریب آسیب پذیری و سلسله مراتبی مناطق از لحاظ کالبدی و ساختاری به کمک روش تحلیل عاملی و چند معیاره SAW استفاده شده است. براساس نتایج به دست آمده از منظر آسیب پذیری کالبدی مناطق 7، 15، 12 و 16 به ترتیب با 57/01 ، 56/87، 56/12، 55/13 به عنوان آسیب پذیرترین مناطق بوده و مناطق 1، 2 و 22 با 84/4، 19/3 و 23/25 دارای کمترین آسیب پذیری می باشند. همچنین نتایج بدست آمده مشخص می سازد مناطق 7، 13 و 21 به ترتیب با ضریب آسیب پذیری 27/49، 25/92 و 23/93 دارای بیشترین آسیب پذیری از لحاظ شاخص های ساختاری بویژه کالبدی را دارا هستند و نیز محلات 1، 2 و 3 با ضریب 3/67 ، 4/42 و 7/36 کمترین آسیب پذیری را دارند.

مناطق شهر تهران، آسیب پذیری سلسله مراتب، کالبد شهر، زیرساختهای شهری، زلزله