فرشید قاسمی - دانشجوی دکتری برنامه ریزی درسی دانشگاه شیراز
رحمت اله مرزوقی - عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

امروزه تحولات علمی، فرهنگی و فناوری های جدید از جمله تحولات در آموزش های عمومی و پایه، فناوری اطلاعاتی و ارتباطی، دیجیتالی و الکترونیکی در بسیاری از حوزه های علمی امکان دسترسی دانش آموزان را بدون هیچ گونه محدودیتی به اطلاعات مختلف فراهم کرده است . در چنین شرایطی برنامه های درسی ضمن اینکه باید بتوانند به سؤال های مختلف دانش آموزان در زمینه های مختلف پاسخ قابل قبولی ارائه دهند؛می بایست شرایط ایجاد تحول کیفی در تحصیل و آمادگی برای احراز شغل مولد، بهبود و توسعه دانش و فن آوری وخلاقیت را در جامعه فراهم نمایند . با در نظر گرفتن عناصر مختلف برنامه درسی ،ویژگیهای ICT ومولفه های تفکر خلاق می توان راهکارهایی جهت تدوینیک برنامه درسی پویا، ارائه نمود تا به عنوان راهنمای عمل در برنامه ریزی درسی دوره ابتدایی مورد استفاده قرار گیرد . ICT معرف فناوری اطلاعات وارتباطات است . این نوع فناوری ها شامل کامپیوتر، اینتر نت، فناوری های پخش برنامه ( رادیو وتلویزیون ) و تلفن می باشد ( فتاحیان، ).1383 از مهمترین ویژگی های ICT ظرفیت 1 ،تنوع 2 ، سرعت 3 ، خودکاری 4 ، اقتضایی بودن 5 ، تعامل پذیری 6 ، تمرکزپذیری 7 ، وضوح 8 واعتبار 9 میباشد که در آموزش و یادگیری اهمیت - فراوانی دارند . این ویژگیها سبب تغییرنقش معلم،آموزش بهتر و سریعتر، یادگیری تعاملی،حذف زمان،در دسترس بودن همیشگی محیط یادگیری و ... می شود . در برنامه درسی خلاق مبتنی بر ICT ، طراحی هر کدام از عناصر برنامه درسی مانند اهداف، محتوا، فعالیت های یادگیری، ارزشیابی، زمان و مکان به گونهای خواهدبودکه بتوانند مؤلفه های ایجاد تفکر واگرا مانند سیالی 10 ، انعطاف پذیری 11 ، تازگی یا اصالت 12 را پرورشدهند . به نظر می رسد با به کارگیری مؤثر ویژگیهای ICT مانند تنوع، سرعت، اقتضایی بودن، تعامل پذیری و وضوح امکان طراحی برنامه درسی که بتواند تفکر خلاق را پرورش دهد، فراهم می گردد . در چنین برنامهای، راهبردهای تدریس به گونه ای تنظیم خواهد شد که دانش آموزان از مرحله تجزیه و تحلیل و ترکیب و قضاوت به مرحله فرا تحلیل ، فرا ترکیب ، فرا شناخت راه یابند به طوری که فراگیر از موانعی که ذهن را شکل داده میگریزد و تشویق می شود تا به سوی تفکر افقی گام بردارد . در تعلیم و تربیت خلاق به جای ارائه محتوا و تأکید بر آن در تمام طول سا ل، چگونگی مشارکت مسالمت آمیز، گفتگو و روش تحقیق و کاوشگری آموخته می شود و با بکارگیری فناوری اطلاع ات و ارتباطات محتوایی متنوع، تعامل پذیر و اقتضایی که فرازمانی و فرامکانی هست، فراهم می شود . یکی از شیوه های طراحی برنامه درسی خلاق مبتنی بر ICT ، تلفیق عناصر و دیدگاه های مطرح شده در برنامه درسی با ویژگی های ICT و رویکردهای پرورش خلاقیت است . برای تلفیق عناصر برنامه درسی با ویژگی های ICT و مؤلفه های خلاقیت باید به سمت ایجاد مدارس هوشمند حرکت نمود . در این نوع مدارس، محتوای آموزش تنها در کتاب درسی نمیگنجد، بلکه دانش آموزان با بهره گیری از طیف وسیعی از رسانهها مانند اینترنت و کتابهای الکترونیکی دارای سواد دیجیتالی، تفکر خلاق، ارتباط مؤثر و بهره وری بالا می گردند . هدف مقاله حاضر بررسی ابعاد و امکان تلفیق برنامه ها ی درسی با ICT و رویکرد پرورش خلاقیت در دوره ابتدایی می باشد و جزئیات آن به عنوان رویکردی نو در برنامه های درسی ابتدایی مورد توجه قرار خواهد گرفت

برنامه درسی، خلاقیت، ICT ، دوره ابتدایی