امین ریسمانی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، گروه معماری، شیراز، ایران
طاهره نصر - دکترای تخصصی شهرسازی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، گروه معماری، شیراز، ایران.

حکومتهای ایران باستان شامل مادها، هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان میباشد که در مجموع سبکهای معماری ایرانی در این دوره شامل: معماری پارسی، معماری پارتی است. این پژوهش به بررسی تاثیرات حکومت پارسی، اشکانی و ساسانی بر شکل گیری و چگونگی معماری پارسی، پارتی اشکانی و پارتی ساسانی میپردازد. هدف پژوهش این است که با بررسی حکومتهای ایران باستان و ویژگیهای معماری این دوران، ارتباط بین آن را شناسایی و تاثیر اندیشه های حکومتی ایران باستان بر فرم معماری ایرانی، در قالب مصادیق معماری هر دوره تبیین نماید. تحقیق از نوع نظری با روش توصیفی می باشد. نتایج بررسیها نشان می دهد که سبک معماری پارسی متاثر از حکومت مقتدر پارسی و نگرش سیاسی آن ها بوده است. پارس ها به حکومت جهانی می اندیشیدند و در این راستا به فرهنگ و معماری دیگر اقوام احترام می گذاشتند و آن را به کار می بردند. نگارندگان در مورد سبک معماری پارتی اشکانی، بر این باورند که مسائل مختلفی بر این سبک اثر گذاشتند که عبارت اند از: وضع فرهنگی دوره سلوکیان وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی اشکانیان هماهنگی - نداشتن کاربرد سنگ با اقلیم ایران تاثیر پذیری از دوره قبل و تاثیر گذاری بر دوره بعد. مجموعه این دلایل اشکانیان را بر آن داشت تا در طول دوره حکومت خود، معماری را خلق کنند که بی سابقه از دوره قبل (هخامنشیان و سلوکیان) باشد. معماری ساسانیان در ادامه سبک معماری پارتی بوده با این تفاوت که ساسانیان در پی بازنمایی اقتدار حکومت سیاسی پارسها بودند، به عنوان نمونه میتوان به، به کار گیری مولفه های خاص از معماری پارسی (گچبری طاق نماهای داخلی کاخ سروستان) و ایجاد آثار نزدیکی آثار معماری پارسی (نقش رستم) اشاره کرد. تاثیر اصلی این سبک معماری از حکومت دینی ساسانی است از جمله در شهرسازی که بر مبنای طبقات اجتماعی ساختار شهر سامان پذیرفته است.

سبکهای معماری ایرانی، پارسی، پارتی، ساسانی، ایران باستان