سارا فرخ زاده - دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، دانشگاه زابل،
حسین شاهسوندحسنی - دانشیار اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز،
قاسم محمدی نژاد - استادیار اصلاح نباتات، بخش زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی و قطب علمی تنشهای محیطی در غلات، دانشگاه شهید باهنر کرمان،

غله جدید تریتیپایرم یک گندم هگزاپلوئید مصنوعی (AABBEbEb, 2n=6x= 42) است که از تلاقی بین گونه ماکارونی با گونه وحشی علف شور ساحل به نام تینوپایرم بسارابیکم بهدست آمده است. در این پژوهش تنوع ژنتیکی صفات زراعی و مورفولوژیک 22 ژنوتیپ پلی پلوئید مختلف 13 لاین تریتیپایرم اولیه و 9 رقم گندم نان که در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1399- 99 پیاده شده بود با استفاده از روشهای متفاوت تجزیه - و تحلیلهای چند متغیره مورد استفاده قرار گرفت. تجزیه به مولفه های اصلی صفات نشان داد شش مولفه اول87/9درصد از تغییرات واریانس کل را توجیه نمودند. که بیانگر نقش تعیین کننده صفات وزن صد دانه، وزن هزار دانه، متوسط وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله، تعداد برگ، تعداد گره، قطر سنبله، طول و عرض دانه، طول ریشک، عملکرد بیولوژیک، وزن کاه، وزن ساقه، تعداد کل بوته سبز شده، ارتفاع بوته، طول برگ پرچم، ظهور سنبله، شاخص برداشت، متوسط دانه در سنبلچه، عرض برگ اصلی، عملکرد دانه، تعداد سنبله در بوته، تعداد پنجه کل، طول سنبله و درصد باروری در توجیه تغییرات کل میباشد. نتایج گروهبندی ژنوتیپها با تجزیه خوشهای بر اساس همه صفات مورد بررسی به روش وارد دو گروه را از یکدیگر تفکیک نمود. اگر چه نتایج گروهبندی 22 ژنوتیپ با دو روش تجزیه مولفههای اصلی و تجزیه خوشهای در بیشتر موارد با یکدیگر هماهنگ بوده و گروهبندی یکسانی بین ارقام و لاینها ایجاد کردند. ولی روش تجزیه خوشهای نسبت به روش دیگر ارجح میباشد که میتوان در برنامههای دورگگیری برای تولید های مبداء با پتانسیل ژنتیکی قوی در روشهای اصلاحی مورد استفاده قرار گیرد.

تریتیپایرم اولیه، تنوع ژنتیکی، تجزیه به مولفهها، تجزیه خوشهای