فروزان فرخیان - استادیار گروه مدیریت محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز ،اهواز، ایران
اعظم محمدنژاد - دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت محیط زیست، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی اهواز، ایران

در قرن 21، سطح شهرنشینی با تجمع جمعیت گروه های صنعتی و تشدید استفاده زمین از منابع طبیعی پیشرفت کرد. این رشد و توسعه پیامدهای بسیاری با خود به همراه داشت. عمده آثار این پیامدها بر محیط زیست و کیفیت مردم وارد شده است. با بروز و تشدید این آثار، رهیافت توسعه پایدار از سوی سازمان ملل متحد مطرح شد و در دستور کار دولت ها و برنامه ریزان قرار گرفت. یکی از عناصر توسعه پایدار این است که انسانها در چارچوب ظرفیت زیستی طبیعت زندگی کنند. از آن زمان، روش های مختلفی برای اندازه گیری توسعه پایدار جوامع ابداع شد. برای تبدیل استراتژی توسعه پایدار به روش واقعی عملیاتی، باید وضعیت استفاده منابع طبیعی پایدار بصورت کمی اندازه گیری شود. تجزیه و تحلیل جای پای اکولوژی یک نوع روش ارزیابی مطالعه کمی است. این روش توسط پروفسور ویلیام ریز و دکتر ماتیس واکرناگل در اوایل دهه 1990 ارائه شد. هدف از این تحقیق بررسی روش جای پای اکولوژی نواحی شهری در جهان و کشور ایران است که در آخر 1393 به روش مروری و کتابخانه ای انجام شده است. در حال حاضر افزایش جمعیت کره زمین به میزانی رسیده است که از ظرفیت اکولوژی آن بیشتر شده است. هم اکنون سرانه ظرفیت زیستی جهان، 1/8 هکتار و سرانه جای پای ساکنان کره زمین 2/7 هکتار است. این موضوع سبب می شود که معادل 0/9 هکتار به ازاء هر نفر در جهان کمبود وجود داشته باشد. سرانه جای پای اکولوژی برای هر فرد ایرانی معادل 2/66 هکتار محاسبه شده است. از آنجایی که سرانه ظرفیت حمل ایران 0/8 هکتار است، در بیشتر مناطق کسری اکولوژیک دیده شده است. با بررسی پژوهش های انجام گرفته در نهایت مشخص شد که روش "جای پای اکولوژیکی" می تواند به عنوان ابزار مناسبی برای ارزیابی و مقایسه کل آثار محیط زیستی در مقیاس توسعه های درون شهری بر حسب معیار و واحدی مشترک یعنی "زمین" تطبیق و تعمیم یابد. پیشنهاد می شود این روش به عنوان گزینه مناسب مدیریت در برنامه ریزی های محیط زیست شهری در کلیه مناطق ایران مورد استفاده قرار گیرد.

جای پای اکولوژی، ظرفیت حمل اکولوژی، کسری اکولوژیک، شهر، ایران، جهان