محمد میرزایی حیدری - استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام
عباس ملکی - استادیار دانشکده کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ایلام
عبدالامین چراغی - کارشناس ارشد زراعت
پیام پزشکپور - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان

این آزمایش، در سال زراعی 86-1385 بصورت طرح اسپلیت فاکتوریل با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق، فصل کاشت در دو سطح (بهار و پاییز) به عنوان عامل اصلی و رقم در سه سطح (هاشم ، آرمان و محلی) و تراکم بذر در چهار سطح (40، 30، 20 و 50 بوته در متر مربع) به عنوان عوامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر فصل بر دو صفت ارتفاع بوته و تعداد شاخه فرعی در بوته معنیدار ولی بر روی دیگر صفات اثر گذار نبوده است. این درحالی است که اثر متقابل رقم در فصل بر روی صفات اجزای عملکرد مورد بررسی و عملکرد دانه معنیدار شد. نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل سه گانه نشان داد بالاترین عملکرد دانه (1811kg ha^-1) و شاخص برداشت در فصل پاییز به رقم آرمان در تراکم 50 بوته در متر مربع متعلق می باشد. همچنین بالاترین تعداد غلاف در بوته و تعداد غلاف دو بذر در بوته به رقم آرمان د ر فصل پاییز و تراکم 30 بوته در متر مربع تعلق داشت. بنابر این مطالب ذکر شده بر مناسب بودن رقم آرمان و فصل پاییز تاکید دارد.

ارقام نخود دیم، تراکم بوته، فصل کاشت ، عملکرد و رشد