سیدمحمد موسوی پور - دانشجوی سابق کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد استهبان، بیوتکنولوژی وژنتیک مولکولی محصولات باغبانی،استهبان،ایران. معاون آموزشی دبی

اسانس های گیاهی معمولا در داخل سلول های گیاهی به شکل قطرات کروی و گلبول مانند جای گرفته اند و مخلوط های کمپلکسی از ترکیبات فرار تولید شده توسط ارگانیسم های زنده بود که توسط روش های فیزیکی چون عصاره گیری و تقطیر از همه گیاه، یا بخش هایی از گیاه بدست می آیند. روش های مختلف اسانس گیری عبارتند از: 1- تقطیر با آب 2- تقطیر با آب و بخار 3- تقطیر با بخار مستقیم 4- روش آنزیمی 5- روش فشردن در حرارت معمولی 6- استخراج به کمک حلال 7- استخراج به کمک گازها 8- تقطیر تجزیه ای به طور کلی، اسانس ها به عنوان مولکول های حاوی اکسیژن و یون های منفی دارای خواص ضد میکروبی، ضد تومور ، تسهیل کننده جذب مواد غذایی، افزایش دهنده مقدار اوزان و تقویت کننده مقاومت سلول ها می باشند دو گروه اصلی ترکیب های شیمیایی موجود در جنس (Ziziphora) ، ترپنوئیدها و فلاونوئیدها هستند . این ترکیب ها نقش اصلی را در اثرهای دارویی این گیاهان ایفا می کنند ترکیب های مهم در جنس کاکوتی پولگون ، پیپریتون ، پارا- منت- 3- ان- 8- ال، تیمول، منتون و 1و 8 سینئول می باشند که جزء منوترپن های هیدروکربنی هستند به طور کلی هر چه مقادیر مواد فنولیک در اسانس بالاتر باشد خواص آنتی باکتریال آنها علیه پاتوژن های غذایی بیشتر خواهد بود. این ترکیبات شامل کارواکرول ، اوژنول و تیمول می باشند. خاصیت ضد میکروبی روغن های ضروری را می توان به دلیل وجود گروه های پولگون، منتون و نئومنتون دانست زیرا می توانند با تغییر نفوذپذیری غشاء سلولی و تخریب دیواره باکتریایی سبب درهم گسیختن ساختار لایه های مختلف پلی ساکارید ، اسیدهای چرب و فسفولیپیدهای غشای باکتری شوند. پولگون یک کتون می باشد که جزء مونوترپن ها است. ترپن ها قادر هستند که به غشای سلولی صدمه بزنند و در ساختار لیپید دیواره سلولی باکتری ها نفوذ کنند که این امر منجر به دناتوراسیون پروتئین ها و از هم پاشیدن ساختار سلولی و تراوش سیتوپلاسم و در نهایت مرگ سلول می شود. تیمول و کارواکرول با فشار هیدرواستاتیک بالا دارای اثر سینرژیستی هستند فشار بالا سبب آسیب رسیدن به غشاء سلولی شده و بع عملکرد اسانس کمک می کند.

اسانس،کاکوتی،آنتی باکتریال،مونوترپن ها،دناتوراسیون،پولگون