مریم کیان - استادیار رشته برنامه ریزی درسی، گروه علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه یزد

مقدمه: حرکت به سوی رویکردهای نوین در آموزش عالی ایجاب کرده است بسیاری از دانشگاه های جهان از فناوری آموزش مجازی در ارائه دوره ها استفاده کنند. این پژوهش درصدد واکاوی پدیده آموزش مجازی و بررسی چالش های آن در دانشگاه های ایران است. مواد و روش ها: با استفاده از روش پژوهش پدیدارشناسی، نمونه گیری هدفمند و ابزار مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته، ادراکات ذهنی 8 نفر از مدرسان دانشگاه های مجازی ایران، واکاوی شد. پس از مصاحبه هشتم، اشباع نظری حاصل گردید. داده ها با استفاده از روش کدگذاری تحلیل شد و اعتبار یافته ها با سه معیار قابل قبول بودن، قابلیت اطمینان و تأییدپذیری به دست آمد. نتایج: نتایج پژوهش، چالش های آموزش مجازی در دانشگاه های ایران را در سه محور اصلی تربیت، خلاقیت و روابط قدرت نشان داد. در محیط مجازی، به دلیل فقدان ارتباط رو در رو و الگوگیری دانشجو از استاد و دیگران، زمینه تربیت چندان فراهم نیست. دانشجوی مجازی با امکان مشاهده واکنش های روزمره استاد و الگوگیری از سبک اخلاقی و تربیتی او مواجه نمی شود. تمرکز آموزش ها بر حفظیات و عدم توجه به یادگیری سطوح بالاتر، امکان پرورش خلاقیت را تضعیف کرده، آموزش مجازی موجب دموکراتیک تر شدن روابط میان استاد- دانشجو و دانشجو- دانشجو شده، اما همچنان روابط با دانشگاه و روابط میان استادان را در سطحی حداقل نگاه داشته است.نتیجه گیری: باتوجه به یافته های پژوهش، باید فقدان ارتباط چهره به چهره با شرایطی نظیر تعاملی تر شدن محیط یادگیری همراه با قابلیت فناوری های تصویری جبران شود. آموزش مبتنی بر حل مسئله، اجازه بروز ایده های بالبداهه و خلاق از سوی دانشجویان، بازخورد فوری از سوی استاد و افزایش هم اندیشی میان استادان، می تواند پویایی محیط آموزش مجازی را ارتقا دهد.

دانشگاه مجازی، تربیت، خلاقیت، روابط میان فردی، روش پژوهش پدیدارشناسی