شیما اکبری - دانشجوی کارشناسی ارشد موسسه آموزش عالی غیرانتفاعی شمس گنبد
محمدحسین عابدی - دانشجوی دوره دکتری دانشگاه علوم و تحقیقات

زیبایی شناسی شاخه ای از فلسفه است و در رابطه با تحلیل مفاهیم و راه حل مسائلی بحث می کند که از تامل در خصوص موضوعات ادراک زیبایی شناسی برمی خیزد .در ادوار مختلف تاریخی اندیشمندان زیادی درباره زیبایی شناسی نظریه داده اند و نیز به تعریف زیبایی پرداخته اند که با توجه به نکات به دست آمده از هر یک از تعاریف؛ عناصر اصلی تعریف زیبایی استخراج شده است. اصولی همانند تناسب، توازن، تقارن، نظم و ترتیب . از طرفی در کلام بزرگان عرصه معماری عوامل متعددی که بر شناخت الگوهای فضایی و درک زیبایی شناسی موثر است، آورده شده است .بر این اساس دریافت زیبایی در سه مرتبه صورت می گیرد :زیبایی شناسی که دارای توازن و هماهنگی باشد و بیننده به طور ناخودآگاه ویژگی هایی همچون نظم وترتیب، توازن وتناسب را از آن دریافت کرده و زیبایی آن را حس کند.چنین پیام هایی قائده مند و دارای نظم هستند؛ پیام های پیچیده ای که به طورمستقیم قابل دریافت نیستند .در این پیام ها فرآیند ساخت سوپرنشانه ها انجام می گیرد به طوری که رضایت خاطر را به همراه دارند و سوم بخش هایی از مغز می توانند نسبت به محرک های خارجی بدون دخالت ضمیر خودآگاه واکنش نشان دهند. ابنیه مسکونی قدیمی موجود در بافت قدیم گرگان که عمدتا متعلق به اواخر دوران قاجاریه و اوایلدوره پهلوی می باشد. در معماری خانه های سنتی ایرانی اصول زیبایی شناسی مدنظر قرار می گرفته است؟ یا اینکه کدامیک از عناصر شکل دهنده زیبایی در شکل گیری فضاهای خانه های سنتی شهر گرگان به کار گرفته شده اند؟ اصول زیبایی شناسی مستخرج از تعاریف اندیشمندان در ده نمونه از خانه های سنتی شهر گرگان مورد بررسی قرار گرفته است که سه نمونه از آنها به عنوان شاهد در اینجا آورده شده است .نتایج حاصل از بررسی ها نشان دهنده این موضوع است که تناسبات هندسی، تناسبات فضایی باز و بسته و تناسب در قرارگیری فضاها، همچنین سلسله مراتب در قسمت ورودی خانه ها، و نیز از ورودی تا فضاهای داخلی، وجود تقارن در همه نمونه ها وجود دارد و این مطلب توجه خاص معماران ایرانی به اصول زیبایی شناسی را نشان می دهد. روش مورد استفاده در این پژوهش تفسیری تاریخی بوده و تحلیلهای مربوط به بناها با روش استدلال منطقی صورت گرفته است.

زیبایی شناسی، معماری سنتی، شهر گرگان