لیلا علی حیدری بیوکی - کارشناس معماری و کارشناس ارشد معماری منظر ( دانشگاه شهید بهشتی تهران)

شهر یزد به عنوان دومین شهر معماری جهان پس از ونیز ایتالیا، دارای آثار معماری ارزشمند بسیاری استکه از جمله مهمترین آنها خانه های سنتی این شهر است. غالب این خانهها به صورت بافتی در هم فشرده پیرامون بناهای عمومی کهن نظیر مسجد، آب انبار، حمام و ... گرد آمده و دارای الگویی درونگرا بودهاند. همچنین درکنار این مساکن درونگرا، شاهد حضور خانه باغ هایی نظیر باغ دولت آباد، پهلوان پور و ... هستیم که غالباً در تملک اغنیا بودهاند و ساختمان مسکونی احداث شده در درون این باغها دارای الگویی برونگراست. بر این اساس میتوان گفت که هم درونگرایی و هم برونگرایی در الگوی ساخت و ساز سنتی شهر یزد، بسته به موقعیت و شرایط پیرامون بنا وجود داشته است، اما متاسفانه در یزد امروز، آنچه که به عنوان الگوی معماری در خانهها دیده می- شود، هیچ نسبتی با الگوی درونگرای پیشین ندارد. هرچند از جهاتی می توان آن را با الگوی برونگرای خانه باغهای قدیم شبیه دانست، اما باید اذعان کرد که تفاوت بین آنها به مراتب بیش از شباهت است و همین فاصله موجب بروز پیامد هایمنفی و اتلاف انرژی و سرمایه در خانه های کنونی شده است. در این مقاله مساکن برونگرای امروز شهر یزد را مورد بررسی قرار داده و پیامدهای منفی و بعضا مثبت این الگوی معماری را نسبت به الگو های کهن از نظر میگذرانیم. اما در نهایت آنچه به عنوان نتیجه به دست میآید ناهماهنگ بودن این تحولات با خصوصیات منطقه و ریشه داشتن آن در بعد روحی، اجتماعی و نیز هویت بحران زده جامعه کنونی شهر یزد است. چرا که برونگرایی معاصر به هیچ عنوان ریشه در فرهنگ اصیل مردم شهر یزد نداشته و نوعی تقلید کور کورانه و نه انتخابی و اختیاری از دیگر جوامع به ظاهر متجدد و صنعتی به حساب میآید. از این رو تغییر این روند و تبدیل این برونگرایی به الگویی هماهنگ با شهر یزد متضمن خودباوری، خودشناسی و بالا رفتن آگاهی نه تنها معماران و طراحان ساختمان، بلکه همه مردم شهر یزد در خصوص تاریخ ، فرهنگ و شرایط محیط خود است.

برونگرایی، مسکن ، حیاط، تقلید