پریوش اورکی - دانشجویی کارشناسی ارشد در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز
ناهید سجادیان - دانشیار در رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز

اسلام از سوی بیشتر پژوهشگران به عنوان آیینی شهری شناخته شده که برای عبادت فرد در جمع ارزش خاصی قایل شده است. اگر چه در این دین تقوا به عنوان اصلی ترین معیار ارزیابی قلمداد می شود، اما این واقعیت برای همه مبرهن است که تعلیمات اسلام بیش تر در قرارگاه های شهری تجربه شده اند. از این رو، تعجب آور نیست که اسلام تأکید ویژه ای بر طرح شهرها در جهت کارایی و پاسخ گویی بیش تر به نیازهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه داشته است. شهر اسلامی مفهومی برای معرفی شهرهایی متأثر از فرهنگ و آموزه های دینی و ارزش های اسلامی است. برای شناخت آثار کالبدی، فضای، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی دین اسلام بر شهرها و تبیین الگویی برای تمایز این شهرها از سایر شهرهای جهان، بررسی ها و تحقیقات متعددی انجام و تحلیل های گوناگونی ارائه شده است.در بخشی از این تحقیقات، گرایش های معمارانه و فضایی در بررسی شهرهای اسلامی بیشتر دیده می شود. با توجه به تفاسیر متفاوتی که در مورد شهر و شهرسازی اسلامی ارائه می شود، شناسایی ویژگی ها و سیمای شهر اسلامی یکی از ضروریات اولیه است. در این راستا شناخت ویژگی ها و سیمای شهر اسلامی – ایرانی گام اول در این پژوهش می باشد. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی است و ذیل پژوهش های کیفی قرار می گیرد. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و تمامی اطلاعات براساس مطالعات نظری گردآوری شده اند. نتایج این مقاله گویای این است که عواملی که محله ها را درشهرهای ایرانی اسلامی از هم جدا می کند براساس مذهب، اصناف و قومیت می باشد و در هر محله روابط اجتماعی افراد با یکدیگر زیاد می باشد. در شهرهای ایرانی اسلامی، محله ها بر مشترکات موجود شکل می گرفتند، به طور مثال براساس همشهری بودن: محله شیرازها، محله بهبهانی ها، و یا بر اساس اصناف های مشترک: محله سفره باف ها و محله حصیر باف ها و... شکل همبستگی در شهرهای اسلامی- ایرانی بر مبنای سکونت در محله بود. تعصب محله در شهرهای اسلامی از پیوندهای قومی، مذهبی و خاستگاه روستایی ساکنان نشأتمی گرفت. که سیمای خاصی به شهرهای ایرانی- اسلامی می داد.

شهر، سیمای شهرهای ایرانی- اسلامی، محله، بازار