مهدی حمزه نژاد - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه علم و صنعت
مهدیه محمدی جمال - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری اسلامی دانشگاه بین المللی امام رضا (ع)

با توجه به اهمیت جایگاه مسجد در تمدن اسلامی و تأثیرگذاری آن در وضعیت کالبدی، اجتماعی، فرهنگی وسیاسی شهرها؛ بنای آن با الگوی اسلامی و انقلابی از اهمیت بسزایی برخوردار است. مساجد ما بایستی بهترین نماینده معماری انقلاب اسلامی باشند. اما معضلات کنونی معماری مساجد در سطح کشور و همچنین چالش های برخی مساجد ساخته شده و در حال ساخت دو دهه اخیر، حاکی از آن است که شاخصههای دقیقی در مورد آنها وجود ندارد. لذا برای تحقق پذیری اصول معماری معرف انقلاب اسلامی بایستی شاخصههای این معماری به ویژه در حوزه مساجد تدوین و براساس آنها آسیب شناسی و شناخت علل عدم تحقق آنها صورت گیرد. شاخصه های چنین الگویی از مساجد چیستند و تا چه حد در مساجد مهم ساخته شده در این دوره متحقق گردیده است؟ روش این پژوهش تحلیلی استدلالی همراه با مورد پژوهی است و برای این منظور سعی شده است؛ با تدوین شاخصه هایی برگرفته از بیانات مقام معظم رهبری و سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران، نمونه هایی مورد تحلیل و ارزیابی قرارگیرند. نمونه ها با توجه به نقش هویت ساز شهر مشهد، سه مسجد دارای تجدید بنای اخیر در یکی از محورهای مهم منتهی به حرم مطهر امام رضا (ع)، انتخاب شدند. بررسی ها نشان می دهد این مساجد در تحقق شاخصه های مهمی همچون حفظ هویت تاریخی معنوی و هویت بخشی انقلابی اسلامی، ابداع و نوآوری و بازآفرینی، توجه به روح و روان مخاطب، جوانان و بانوان، رعایت معیارهای پیشرفته ساخت و اهتمام به سلامت محیط زیست، نارساییهای قابل توجهی دارند.

مسجد، انقلاب اسلامی، مساجد معاصر مشهد