ابوالفتح خالقی - استادیار دانشکده حقوق دانشگاه قم
حسن مختاری - دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه قم، نویسنده ی مسئول

در امور جزایی، یکی از مهمترین تأسیسات حقوقی به منظور پاسداشت حقوق دفاعی متهم و تضمین دادرسی عادلانه، نهاد وکالتمیباشد که در معیت نهادهای عدالت (مراجع قضایی) برای حفظ حقوق متهم و گسترش عدالت کیفری ایفای نقش می کند. در دهه هایاخیر، کشورهای مختلف مقررات ظریفی ناظر بر حضور و دخالت وکیل مدافع در مرحله ی تحقیقات مقدماتی وضع کرده اند. در نظامکیفری ایران، تا قبل از تصویب قانون آیین دادرسی کیفری 1392 ، علیرغم اشعار اصل 35 قانون اساسی، حق حضور و دخالت وکیل دراین مرحله با موانع و محدودیت هایی مواجه بود که همواره مورد نقد غالب حقوقدانان قرار داشت. در قانون اخیر آیین دادرسی کیفری،با الهام از آموزههای حقوق بشری و با تکیه بر موازین فقهی و اخلاقی، نارساییهای مربوط به حق حضور وکیل مدافع در مرحله یتحقیقات مقدماتی تا حدود قابل توجهی مرتفع گردید. قانونگذار برای اولین بار، مرحله ی تحت نظر را نیز تحت حمایت نهاد وکالتقرار داده است. این مرحله از رسیدگی کیفری، بخشی از مرحله تحقیقات مقدماتی محسوب می شود. و به دلیل شرایط خاص حاکم برآن، توجه به حقوق متهم در این مرحله اهمیت فزایندهای دارد.تضمین حقوق متهمان در این مرحله در مقایسه با به سایر مراحل، از حساسیت بیشتری برخوردار است. در تحقیقات مقدماتی بهمعنای خاص، علاوه بر آنکه وکیل مدافع میتواند به دفاع از متهم بپردازد، حق نظارت بر اجرای قانون را نیز دارد چرا که در این مرحله،سرنوشت قضایی متهمان رقم میخورد. در این مقاله سعی شده است رویکرد قانونگذار در خصوص دخالت وکیل مدافع، به صورتمجزا در دو مرحله ی تحت نظر و تحقیقات مقدماتی مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد و نقاط ضعف و قوت آن، بیان شود. در ارزیابیکلی استنباط می شود علیرغم کاستی های فعلی، وضعیت موجود در قیاس با گذشته، اقدامی ارزشمند در جهت تضمین هرچه بیشتر حقوقمتهم، محسوب شود.

وکالت، مداخلهی وکیل مدافع، حقوق متهم،تحقیقات مقدماتی، مرحله تحت نظر