جمال الدین مهدی نژاد - استادیاردانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
سیده اشرف سادات - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

وجود فرهنگ غنی در یک جامعه ای که اسلام را پذیرفته است باعث شکل گیری خانه های ساکنان جامعه می شود. یکی از مفاهیمی که با ریشه گرفتن از فرهنگ اسلامی و باورهای دینی به عرصه معماری سنتی ایران راه یافته، موضوع سلسله مراتب محرمیت است که یکی از اصول اساسی و قابل توجه در معماری سنتی ایران است که به نحوی معنادار با هویت ایرانی - اسلامی همراه بوده است. در معماری سنتی، حفظ حریم خصوصی خانواده، عملکرد اصلی خانه های سنتی بوده است. فرهنگ و اعتقادات ایرانی بر معماری خانه ایرانی تاثیر گذارده است و باعث به وجود آمدن سلسله مراتبی تحت عنوان محرمیت در آنها شده است. در این مقاله سعی نموده ایم با رویکردی به یکی از وجوه سلسله مراتب تحت عنوان سلسله مراتب محرمیت درخانه های سنتی ایرانی و از سوی دیگر با تاکید بر فرهنگ و ارزش های والای ایرانی - اسلامی به نقش عناصری که باعث به وجود آمدن حریم در خانه سنتی ایرانی شده است بپردازیم. هدف پژوهش حاضر این است که با رویکردی به معماری سنتی ایران و تاکید بر ارزش های غنی ایرانی به معرفی عناصر موجود در معماری ایران که نقش مهمی در ایجاد محرمیت در زندگی شخصی و کاهش اشراف و دید مزاحم در حریم خصوصی دارد ، بپردازد. روش پژوهش حاضر ضمن مطالعه اسنادی و کتابخانه ای از روش استدال منطقی با تکیه بر تکنیک های توصیفی و تحلیلی استفاده شده است. نتایج این مطالعه نشان می دهد اصل سلسله مراتب یکی از اصول بنیادین حاکم بر جهان هستی است. این اصل در زمینه هنرهای سنتی بسیار مورد اهمیت است. خانه از مهم ترین فضاهای معماری است که رابطه ی مستقیم با خود انسان برقرار می نماید. خانه باید برای ساکنین خود ، خلوت و آرامش را به ارمغان بیاورد. اهل خانه باید از دیده شدن و شنیده شدن در امان باشند ؛ امری که در آپارتمان های امروزی به ندرت رخ می دهد

سلسله مراتب ، خانه سنتی ایرانی ، درون گرایی ، محرمیت